Gợi bảo những người tu Tây Phương 

Thân báu Di-đà ở nội tâm
Đông Tây Nam Bắc pháp thân trùm.
Bầu trời chỉ thấy vầng trăng lẻ
Trong vắt đêm thu cả biển chùa.

(Bản dịch của Thiền sư Thích Thanh Từ)

*

Tây Phương Không Ở Đâu Xa

Bao đời nay, con người vẫn hướng vọng về Tây Phương Cực Lạc, mong cầu một cõi thanh tịnh vượt thoát bể khổ trần gian. Nhưng trong bài thơ “Gợi bảo những người tu Tây Phương”, Tuệ Trung Thượng Sĩ đã phá tan những chấp niệm, mở ra một chân lý giản đơn nhưng sâu thẳm: Tây Phương không ở đâu xa, mà chính là tâm này.

“Thân báu Di-đà ở nội tâm, Đông Tây Nam Bắc pháp thân trùm.”
Di-đà không phải một đấng xa vời, không phải ở tận phương trời nào đó mà ta phải ngóng trông. Thân báu ấy chính là tâm chân thật của mỗi người. Khi tâm thanh tịnh, pháp thân hiển bày khắp bốn phương, không có một nơi nào không phải cõi Phật. Nếu còn chấp vào hướng Tây, còn tưởng Tây Phương là một nơi để đến, thì vẫn còn cách xa con đường giải thoát.

“Bầu trời chỉ thấy vầng trăng lẻ, Trong vắt đêm thu cả biển chùa.”
Bầu trời rộng lớn nhưng chỉ có một vầng trăng. Người học đạo, nếu còn chạy theo muôn ngàn pháp môn mà quên đi cội nguồn, thì cũng như kẻ đếm sao trên trời mà chẳng nhận ra ánh trăng sáng trước mặt. Khi tâm đã tỏ rạng như đêm thu trong vắt, khi vọng niệm tan biến, thì cõi Cực Lạc hiển hiện ngay đây, không cần tìm kiếm.

Lời thơ nhẹ nhàng nhưng mang sức mạnh phá vỡ mọi ảo tưởng. Không cần đợi đến ngày lìa bỏ xác thân mới mong thấy Tây Phương, bởi Tây Phương vốn chưa từng rời xa ta. Chỉ cần quay lại chính mình, giữ tâm sáng trong, thì dù giữa nhân gian huyên náo, cũng đã là cõi Phật thanh tịnh vô biên.

*

Tuệ Trung Thượng Sĩ (1230-1291), tên thật là Trần Tung, là một thiền sư lỗi lạc đời Trần, đồng thời là anh trai của Trần Hưng Đạo. Ông không chỉ giỏi binh pháp, từng góp công lớn trong kháng chiến chống Nguyên Mông, mà còn là bậc cao tăng với tư tưởng thiền học sâu sắc. Tuệ Trung không ràng buộc vào hình thức tôn giáo mà đề cao sự tự tại, xem Phật tính vốn sẵn trong mỗi người.

Tác phẩm Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục ghi chép những lời dạy và bài kệ của ông, thể hiện tinh thần thiền phá chấp, tự nhiên mà thâm sâu. Ảnh hưởng của Tuệ Trung đã đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm sau này.

Viên Ngọc Quý