Hai loài hoa lạ

Biết tiếng chưa quen mặt
Biết mặt lại yêu lòng
Đôi tấm lòng nhi nữ
Khẳng khái và anh hùng

Đôi cành danh hoa ấy
Nở trong cảnh gió mưa
Mưa sa và gió táp
Hớn hở nét đào thơ

Trải bao cảnh nạn khổ
Thịt nát với xương tan
Giam cầm được thể chất
Sao cầm được linh hồn

Nghĩ rằng đem nước mắt
Than khóc cho loài người
Sao bằng đem máu đỏ
Điểm cho đời thêm tươi

Mỉm cười nhỏ giọt máu
Từ trong tim nóng sôi
Để rửa cho nhân loại
Những vết bẩn muôn đời

1938

Tiêu đề có sách in là Hai cành hoa lạ.

*

Hai Loài Hoa Lạ – Khúc Tráng Ca Của Lòng Bất Khuất

Bài thơ Hai loài hoa lạ của Đông Hồ là một khúc tráng ca bi thương nhưng đầy kiêu hãnh, ca ngợi tinh thần kiên trung của những con người sẵn sàng hiến dâng cho lý tưởng. Tác phẩm không chỉ là những vần thơ, mà còn là một bản tuyên ngôn bất diệt về lòng yêu nước, về sự hy sinh cao cả, về những con người đã dám lấy chính máu mình tô điểm cho cuộc đời thêm tươi đẹp.

Những bông hoa lạ giữa bão giông

“Biết tiếng chưa quen mặt
Biết mặt lại yêu lòng
Đôi tấm lòng nhi nữ
Khẳng khái và anh hùng”

Mở đầu bài thơ, Đông Hồ giới thiệu về hai nhân vật – hai bông hoa lạ, dù chưa quen mặt nhưng đã để lại ấn tượng sâu sắc. Đó không chỉ là những người phụ nữ bình thường mà còn là những tâm hồn mạnh mẽ, khẳng khái, mang trong mình khí phách anh hùng. Họ xuất hiện không phải với dáng vẻ yếu mềm, mà với một tinh thần bất khuất, khiến người đời phải nghiêng mình kính phục.

Kiên cường nở rộ giữa bão tố cuộc đời

“Đôi cành danh hoa ấy
Nở trong cảnh gió mưa
Mưa sa và gió táp
Hớn hở nét đào thơ”

Hai bông hoa ấy không sinh trưởng trong nắng ấm, trong sự nâng niu, mà nở rộ giữa mưa sa, gió táp. Trong cảnh khổ đau, họ không héo úa, không cúi đầu, mà trái lại, vẫn giữ được nét hớn hở, vẫn rạng ngời như những đóa hoa kiêu hãnh. Hình ảnh thơ mang tính tượng trưng sâu sắc: hai người con gái ấy chính là biểu tượng của những chiến sĩ cách mạng, những người dám đứng lên chống lại áp bức, dù biết trước con đường đi sẽ đầy chông gai.

Sự hy sinh không thể khuất phục

“Trải bao cảnh nạn khổ
Thịt nát với xương tan
Giam cầm được thể chất
Sao cầm được linh hồn”

Đến đây, giọng thơ trở nên bi tráng hơn. Hình ảnh “thịt nát với xương tan” gợi lên những mất mát, những hy sinh to lớn. Nhưng dù thể xác có bị đày đọa, linh hồn vẫn không khuất phục. Đông Hồ đã vẽ lên hình ảnh của những con người không sợ hiểm nguy, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ lý tưởng. Họ có thể bị giam cầm, nhưng ý chí và tinh thần bất khuất thì không ai có thể trói buộc.

Máu đỏ điểm tô cho đời thêm tươi đẹp

“Nghĩ rằng đem nước mắt
Than khóc cho loài người
Sao bằng đem máu đỏ
Điểm cho đời thêm tươi”

Ở đây, nhà thơ đưa ra một sự đối sánh đầy mạnh mẽ: nước mắt than khóc không đủ để thay đổi thế giới, chỉ có máu mới có thể làm nên điều đó. Hai người phụ nữ ấy không chọn cách bi lụy, không lặng lẽ chịu đựng số phận, mà họ đã lấy chính máu của mình để viết nên trang sử, để tô điểm cho cuộc đời, để thức tỉnh những con người còn đang mê ngủ trong bóng tối của sự sợ hãi.

Nụ cười bất diệt của những người chiến sĩ

“Mỉm cười nhỏ giọt máu
Từ trong tim nóng sôi
Để rửa cho nhân loại
Những vết bẩn muôn đời”

Câu thơ cuối cùng chính là điểm nhấn mạnh mẽ nhất của toàn bộ bài thơ. Không bi lụy, không than vãn, họ mỉm cười – nụ cười của sự kiêu hãnh, của niềm tin, của một lý tưởng cao đẹp. Họ biết mình sắp ra đi, nhưng cái chết không khiến họ run sợ, bởi họ hiểu rằng những giọt máu rơi xuống hôm nay chính là để tẩy rửa những bất công, những “vết bẩn muôn đời” của nhân loại.

Thông điệp: Sự hy sinh là bất tử

Bài thơ Hai loài hoa lạ không chỉ ca ngợi sự hy sinh của hai người phụ nữ kiên trung mà còn khẳng định một chân lý: những ai sẵn sàng đấu tranh vì chính nghĩa, dù có ngã xuống, cũng sẽ mãi bất tử trong lòng người đời.

Họ không chỉ là hai cá nhân, mà là biểu tượng của cả một thế hệ, của những con người dám đứng lên chống lại áp bức, dám hy sinh bản thân để đổi lấy tự do. Đông Hồ không dùng những lời lẽ bi thương mà thay vào đó là một giọng thơ hào hùng, để khẳng định rằng, dù mưa sa gió táp, dù thịt nát xương tan, những bông hoa ấy vẫn sẽ mãi mãi nở rộ trong lịch sử.

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý