Hoa gạo
Anh đã từng đi khắp bốn phương,
Tháng hai, anh có thấy trên đường.
Những hoa gạo rụng tươi như máu,
Nhầu nát như người lính tử thương.
Anh ạ! tôi buồn không thiết nói,
Cánh tình lỡ rụng tự hôm qua.
Một khi tình rụng như hoa rụng,
Máu đỏ lìa tim, nhạt sắc hoa.
*
Khi tình rụng như hoa gạo…
Nguyễn Bính, nhà thơ của những nỗi buồn lặng lẽ và những tình yêu đẫm lệ, đã để lại trong bài thơ “Hoa gạo” một hình ảnh dữ dội và thấm thía: nỗi đau của tình yêu tan vỡ được hóa thân vào sắc đỏ của loài hoa quê kiểng – hoa gạo. Không phải là hoa đào, hoa mai – những biểu tượng kiêu sa của mùa xuân, hoa gạo trong thơ Nguyễn Bính lại mang sắc đỏ buốt của những vết thương – vết thương tình.
Anh đã từng đi khắp bốn phương,
Tháng hai, anh có thấy trên đường.
Những hoa gạo rụng tươi như máu,
Nhầu nát như người lính tử thương.
Bốn câu thơ đầu như một khung cảnh mở đầu cho một hồi ức vừa cụ thể vừa tượng trưng. Hoa gạo – một hình ảnh rất quen thuộc với làng quê Việt – được Nguyễn Bính nhìn dưới ánh nhìn của một trái tim đang rỉ máu. Sắc đỏ không còn là màu của sinh khí mà là màu của mất mát, của hy sinh, của vết thương chảy máu giữa tháng hai.
So sánh “hoa gạo rụng… như người lính tử thương” không chỉ là hình ảnh dữ dội mà còn là biểu tượng: mỗi cánh hoa rơi không đơn thuần là một vòng đời thực vật, mà là một linh hồn gục ngã. Nguyễn Bính đã lấy cái đau của chiến trận để mô tả cái đau trong tình cảm – để nói rằng khi tình yêu mất đi, nó để lại một vết thương chẳng khác gì cái chết.
Anh ạ! tôi buồn không thiết nói,
Cánh tình lỡ rụng tự hôm qua.
Một khi tình rụng như hoa rụng,
Máu đỏ lìa tim, nhạt sắc hoa.
Đoạn thơ cuối là tiếng thở dài của một người đang đi qua tận cùng nỗi đau. “Tôi buồn không thiết nói” – là kiểu buồn không còn nước mắt, không còn lời. Chỉ còn lại là cảm giác “cánh tình” đã rụng – một cách nói đầy ám ảnh và mới lạ về sự chia ly.
Trong hình ảnh “máu đỏ lìa tim, nhạt sắc hoa”, Nguyễn Bính không chỉ nói đến màu hoa mất dần, mà còn mô tả sự cạn kiệt của cảm xúc. Tình yêu khi tan vỡ không chỉ mang theo người kia, mà còn mang đi sắc máu, mang đi sinh khí của trái tim. Đó không còn là sự tiếc nuối đơn thuần, mà là một dạng đau thương đến hóa đá.
Bài thơ Hoa gạo của Nguyễn Bính là một bản bi ca ngắn ngủi nhưng ám ảnh về tình yêu tan vỡ. Trong vài dòng thơ ít ỏi, ông đã dựng nên một tượng đài của nỗi đau – vừa hiện thực vừa biểu tượng. Hoa gạo – loài hoa bình dị – bỗng mang sức nặng của một trái tim rỉ máu, một ký ức lỡ làng.
Tình yêu trong thơ Nguyễn Bính luôn mong manh, luôn khắc khoải, và khi tan vỡ – nó không trôi đi nhẹ nhàng mà rơi xuống như một vết thương lớn trong ký ức. Không có oán trách, không có giận hờn, chỉ có một sự lặng im đắng đót – như máu lặng lẽ chảy trong lòng một cánh hoa đã rụng.
Có những mối tình không thể tan
Mà chỉ rơi –
Từng cánh hoa gạo đỏ
Trên con đường không ai ngoái lại nhìn.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
