Hồn hoa
Il est d’étranges soirs où les fleurs ont une âme – Albert Samain
Đêm tối vườn hồng im lặng phắc
Cùng anh em sẽ ra vườn chơi
Im lặng em đừng đi nặng bước
Đừng ca, đừng hát, đừng nô cười
Vì trong đêm tối cánh hoa tươi
Thường biến hình ra thành những người
Tuyệt dịu êm đềm như ánh sáng
Mơ màng trên những cánh hoa mai
Em lắng tai nghe, gió thoảng qua
Nhưng không! ấy chính tiếng nàng hoa
Dịu dàng ngâm khúc thần tiên mộng
Trong lúc canh trường gió thoảng qua
Em hãy lặng nhìn bên khóm liễu
Hồn hoa thấp thoáng dưới trăng mờ
*
Hồn Hoa – Khi Lặng Yên, Hoa Cũng Biết Thì Thầm
“Il est d’étranges soirs où les fleurs ont une âme” – Có những chiều lạ lùng linh hồn hoa còn ẩn.
Câu thơ của Albert Samain mở đầu bài thơ Hồn hoa của Thái Can không chỉ là một lời dẫn nhập, mà còn là một gợi mở về thế giới mộng ảo – nơi thiên nhiên không chỉ là thiên nhiên, mà còn ẩn chứa những điều huyền bí. Hoa không chỉ là hoa, mà còn có linh hồn, và vào những đêm đặc biệt, khi tâm hồn con người đủ tĩnh lặng, ta có thể cảm nhận được sự tồn tại mong manh, mơ hồ ấy.
Bài thơ của Thái Can không chỉ vẽ lên một bức tranh đêm huyền ảo, mà còn gợi lên một triết lý sâu xa về sự lắng đọng trong tâm hồn, về những điều tinh tế mà con người chỉ có thể cảm nhận khi đã thoát khỏi những ồn ào, xô bồ của đời sống thường nhật.
Đêm huyền bí và thế giới của hoa
“Đêm tối vườn hồng im lặng phắc
Cùng anh em sẽ ra vườn chơi
Im lặng em đừng đi nặng bước
Đừng ca, đừng hát, đừng nô cười.”
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Thái Can đã tạo dựng một không gian tĩnh lặng tuyệt đối, như thể đêm khuya đang che giấu một bí mật nào đó. Bóng tối phủ xuống, khu vườn trở nên huyền hoặc, mơ hồ, không còn là khu vườn bình thường ban ngày nữa.
Nhà thơ nhắn nhủ người bạn đồng hành: “Đừng ca, đừng hát, đừng nô cười”. Đây không chỉ là lời dặn dò về sự yên tĩnh, mà còn mang hàm ý sâu xa: chỉ khi ta im lặng, ta mới có thể lắng nghe những thanh âm vi diệu của vạn vật, mới có thể nhận ra linh hồn ẩn khuất sau những cánh hoa tĩnh lặng trong đêm.
Khi hoa hóa thành linh hồn
“Vì trong đêm tối cánh hoa tươi
Thường biến hình ra thành những người
Tuyệt dịu êm đềm như ánh sáng
Mơ màng trên những cánh hoa mai.”
Nhà thơ không đơn thuần ngợi ca vẻ đẹp của hoa, mà còn nhân cách hóa chúng, biến chúng thành những hình hài có linh hồn. Trong màn đêm, hoa không chỉ là những bông hoa vô tri, mà như thể chúng hóa thành những con người huyền diệu, tuyệt dịu, êm đềm như ánh sáng, hiện hữu một cách mong manh, khó nắm bắt.
Hình ảnh hoa mai gợi lên sự thanh khiết, nhẹ nhàng, như thể chúng là biểu tượng của những điều tinh khôi, vĩnh hằng. Khi đêm xuống, có thể hoa không còn chỉ tỏa hương, mà còn biết thì thầm, biết bộc lộ những xúc cảm bí ẩn.
Những thanh âm của linh hồn hoa
“Em lắng tai nghe, gió thoảng qua
Nhưng không! ấy chính tiếng nàng hoa
Dịu dàng ngâm khúc thần tiên mộng.”
Có những đêm, gió nhẹ thoảng qua, nhưng nếu lắng nghe thật kỹ, ta có thể nhận ra đó không chỉ là tiếng gió, mà còn là tiếng của hoa đang thì thầm. Thái Can đã vẽ lên một bức tranh siêu thực, nơi mà hoa biết hát, biết ngâm lên những khúc nhạc của riêng mình.
Phải chăng, khi con người đủ tĩnh lặng, đủ nhạy cảm, ta mới có thể nghe được những âm thanh ẩn giấu phía sau lớp vỏ bình thường của sự vật? Phải chăng, không chỉ hoa, mà cả tâm hồn con người cũng có những tiếng nói thầm kín, chỉ chờ ai đó đủ tinh tế để lắng nghe?
Hồn hoa – Dáng hình trong ánh trăng
“Trong lúc canh trường gió thoảng qua
Em hãy lặng nhìn bên khóm liễu
Hồn hoa thấp thoáng dưới trăng mờ.”
Khép lại bài thơ là một hình ảnh vừa huyền ảo, vừa đầy chất thơ: hồn hoa thấp thoáng dưới ánh trăng. Trong màn đêm, hoa không chỉ là hoa, mà đã trở thành một linh hồn mơ hồ, mong manh, hiện hữu như một làn sương mờ ảo.
Hình ảnh khóm liễu càng làm tăng thêm nỗi niềm man mác, gợi lên một sự giao hòa giữa thiên nhiên và tâm hồn con người. Bóng trăng, làn gió, hồn hoa – tất cả hòa quyện vào nhau, tạo nên một thế giới vừa thực, vừa mộng.
Lời kết – Khi lặng yên, ta thấy điều kỳ diệu
Bài thơ Hồn hoa không chỉ đơn thuần là một bức tranh thiên nhiên đêm khuya, mà còn ẩn chứa một triết lý sâu xa về sự lặng lẽ trong tâm hồn. Câu thơ của Albert Samain mở đầu bài thơ đã gợi lên một điều kỳ diệu: có những khoảnh khắc đặc biệt, khi ta đủ tĩnh lặng, đủ nhạy cảm, ta có thể nhận ra rằng thế giới quanh ta cũng có linh hồn, cũng biết lên tiếng.
Những cánh hoa kia vẫn nở, vẫn tỏa hương, nhưng không phải ai cũng nhận ra rằng chúng cũng có một linh hồn riêng, cũng biết thì thầm những lời ẩn giấu. Và có lẽ, không chỉ hoa, mà cả con người cũng vậy – có những tâm tư chỉ có thể lắng nghe trong những khoảnh khắc thật sự tĩnh lặng của đời mình.
*
Thái Can – Bác sĩ và Nhà thơ Tiền Chiến
Thái Can (1910 – 1998) là một bác sĩ và nhà thơ nổi bật trong phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ngày 22 tháng 10 năm 1910 tại Hà Tĩnh, từng theo học tại nhiều ngôi trường danh tiếng trước khi tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1940.
Ngay từ khi còn đi học, Thái Can đã bắt đầu sáng tác thơ và đăng trên các tờ báo lớn đương thời như Phong Hoá, Tiểu thuyết thứ bảy, Hà Nội báo… Tập thơ đầu tay Những nét đan thanh (1934) đã khẳng định phong cách trữ tình, sâu lắng của ông, sau này được tái bản với tên Thơ Thái Can (1995). Năm 1941, ông được giới thiệu trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân.
Thơ Thái Can chủ yếu xoay quanh tình yêu và số phận con người, với âm điệu nhẹ nhàng, man mác buồn. Dù bị nhận xét là có phần ước lệ, nhưng những vần thơ của ông vẫn để lại dấu ấn với nét nhạc điệu riêng biệt và cảm xúc chân thành. Sau năm 1954, ông di cư vào Nam rồi sang Hoa Kỳ, tiếp tục hành nghề y cho đến khi qua đời năm 1998.
Dù không thuộc hàng những tên tuổi hàng đầu của Thơ Mới, Thái Can vẫn để lại dấu ấn đặc trưng với những vần thơ đượm chất hoài niệm và triết lý nhân sinh.
Viên Ngọc Quý.
