Hồn nhiên
Bẽn lẽn gần ta, em chỉ cười:
Nụ cười tươi sáng nở trên môi,
Sáng hơn trăng đẹp đêm rằm tỏ
Thời khắc êm đềm trôi… nhẹ trôi.
Ta nói gì đâu, ta chẳng nhớ:
Nụ cười vụt tắt… héo môi tươi.
Gian phòng chợt tối như trời tối,
Trăng đã vào mây, khuất hẳn rồi!
Nhìn em ủ dột, ta buồn quá!
Gặng hỏi… Làm thinh, chẳng trả lời.
Mắt đẹp, ô hay, sao đẫm lệ?
Hai hàng châu ngọc bỗng tuôn rơi.
Ta vội tìm khăn lau nước mắt…
– Khăn tay, em gấp hộ hôm nào,
Mắt vừa ráo lệ, em cười mỉm:
Sóng gió qua rồi, vui xiết bao!
(Đêm 13.4.82)
*
Hồn Nhiên – Nụ Cười và Giọt Lệ
Bàng Bá Lân – người thi sĩ của làng quê Việt Nam, của những vần thơ dung dị mà tinh tế, đã mang đến trong Hồn nhiên một câu chuyện nhỏ nhưng chứa đựng biết bao cung bậc cảm xúc. Bài thơ vẽ nên một bức tranh về một khoảnh khắc rất đỗi bình dị nhưng cũng vô cùng sâu lắng – một cô gái trẻ hồn nhiên, bẽn lẽn, một nụ cười rạng rỡ, một thoáng buồn bất chợt và những giọt lệ lặng lẽ rơi.
Nụ cười trong sáng – vẻ đẹp thuần khiết của tâm hồn
Mở đầu bài thơ, hình ảnh cô gái hiện lên đầy e ấp, ngại ngùng nhưng cũng thật rạng rỡ:
“Bẽn lẽn gần ta, em chỉ cười:
Nụ cười tươi sáng nở trên môi,
Sáng hơn trăng đẹp đêm rằm tỏ
Thời khắc êm đềm trôi… nhẹ trôi.”
Nụ cười ấy không chỉ đơn thuần là một biểu hiện của niềm vui, mà còn là một thứ ánh sáng trong trẻo, ngây thơ, làm sáng bừng cả không gian. Thi nhân đã so sánh nó với ánh trăng rằm – một vẻ đẹp tự nhiên, tinh khiết, không chút vướng bận của cuộc đời. Khi ta đứng trước một nụ cười hồn nhiên như thế, ta cũng thấy lòng mình nhẹ nhàng, thấy thời gian trôi đi thật êm ái, không vướng bận những lo toan.
Khoảnh khắc vụt tắt – khi tâm hồn giao động
Nhưng rồi, bức tranh ấy bỗng chốc đổi màu:
“Ta nói gì đâu, ta chẳng nhớ:
Nụ cười vụt tắt… héo môi tươi.
Gian phòng chợt tối như trời tối,
Trăng đã vào mây, khuất hẳn rồi!”
Chỉ một câu nói nào đó – vô tình hay hữu ý – đã khiến nụ cười vụt tắt. Khoảnh khắc tươi sáng bỗng chốc trở thành u ám. Không gian trở nên tối sầm, lòng người cũng chùng xuống. Hình ảnh “trăng đã vào mây” không chỉ gợi tả cảnh vật mà còn phản chiếu tâm trạng – như một nỗi buồn bất chợt, như một đám mây vô danh che khuất ánh sáng của niềm vui.
Cô gái không nói gì, chỉ lặng lẽ cúi đầu. Ta – nhân vật trữ tình trong bài thơ – không hiểu chuyện gì đã xảy ra, chỉ thấy lòng trĩu nặng vì không muốn nụ cười ấy vụt tắt.
Giọt nước mắt – lời nói của tâm hồn
Không cần những lời trách móc hay giận dỗi, chỉ cần một ánh nhìn buồn bã, một giọt nước mắt rơi xuống cũng đủ làm lòng người xao động:
“Nhìn em ủ dột, ta buồn quá!
Gặng hỏi… Làm thinh, chẳng trả lời.
Mắt đẹp, ô hay, sao đẫm lệ?
Hai hàng châu ngọc bỗng tuôn rơi.”
Cô gái không cần nói gì cả, những giọt nước mắt tự nó đã là câu trả lời. Ta có thể cảm nhận được nỗi lòng sâu kín, sự nhạy cảm mong manh của một tâm hồn trẻ, nơi mà chỉ một lời nói cũng có thể khiến người ta tổn thương.
Giọt nước mắt ấy không chỉ là nỗi buồn thoáng qua mà còn là dấu hiệu của một tình cảm sâu sắc. Có lẽ, khi ta càng yêu quý ai đó, ta càng dễ buồn vì họ, càng dễ để những xúc cảm nhỏ bé nhất chạm đến trái tim mình.
Sự hồn nhiên trở lại – những con sóng cảm xúc của tình yêu
Nhưng rồi, như một cơn mưa đầu hạ – đến vội vàng rồi cũng tan nhanh – cô gái lại tìm lại được nụ cười của mình:
“Ta vội tìm khăn lau nước mắt…
– Khăn tay, em gấp hộ hôm nào,
Mắt vừa ráo lệ, em cười mỉm:
Sóng gió qua rồi, vui xiết bao!”
Hình ảnh chiếc khăn tay mang một ý nghĩa rất đặc biệt. Nó không chỉ đơn thuần là một vật để lau nước mắt, mà còn là kỷ vật của sự quan tâm, sự gắn bó giữa hai người. Chiếc khăn mà cô gái từng gấp hôm nào, giờ đây lại chính là thứ giúp cô lau đi nỗi buồn.
Nụ cười đã trở lại, như mặt trời ló rạng sau cơn mưa. Không còn những giọt nước mắt, không còn những phút giây u sầu, chỉ còn lại niềm vui và sự hồn nhiên trong trẻo. “Sóng gió” của cảm xúc đã qua, nhưng chính những phút giây đó lại làm cho tình cảm thêm phần sâu sắc và đáng trân trọng.
Lời kết – Tình yêu là những cơn sóng dịu dàng
Bài thơ Hồn nhiên của Bàng Bá Lân tuy giản dị, nhưng lại khắc họa rất tinh tế những chuyển biến của cảm xúc trong tình yêu. Đó không phải là những cảm xúc mãnh liệt, dằn vặt, mà là những rung động nhỏ bé nhưng chân thật – những nụ cười e ấp, những giọt nước mắt vô thức, những phút giây buồn bã và niềm vui vỡ òa khi mọi hiểu lầm tan biến.
Tình yêu, đôi khi chỉ là như thế – không cần những lời hoa mỹ, chỉ cần một ánh nhìn, một nụ cười, một giọt nước mắt cũng đủ để người ta hiểu nhau. Và quan trọng hơn cả, là sau tất cả những cảm xúc thoáng qua, nụ cười vẫn còn đó, hồn nhiên như ban đầu, như một ánh trăng rằm không bao giờ tắt.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
