Hương giang dạ khúc

Bài nầy đăng trong Đông Tây tuần báo Hà Nội, ký bút hiệu Lệ Chi

Hơi gió hiu hiu của ban đêm
Ru hồn ta trong cơn tê tái.
Nước sông Hương lặng lẽ êm đềm
Ru chiếc thuyền ta bơi êm ái.

Thuyền ta thiu thỉu ngủ, lênh đênh.
Theo nhịp mái chèo bơi êm ái,
Tâm hồn ta rên rỉ, buồn tênh.
Theo cơn sóng trần duyên tê tái

Hồn ta bơi lướt qua, buồn tênh
Trên lớp sóng trần duyên tê tái,
Thuyền ta bơi lướt qua, lênh đênh
Theo nhịp mái chèo bơi, êm ái.

Trăng soi trên đỉnh núi đầu ghềnh
Nhợt như vết thương lòng tê tái,
Và trong cõi lòng ta mông mênh,
Trăng rủ một cơn buồn êm ái

Tâm hồn ta rên rỉ, buồn tênh
Ru vết thương lòng ta, êm ái,
Thuyền ta trên mặt nước, lênh đênh,
Ru tâm hồn ta thêm tê tái.

Huế 1936

*

Dạ Khúc Trên Sông Hương – Bản Tình Ca Của Cô Đơn

Hơi Gió Đêm Và Nỗi Buồn Lặng Lẽ

Bài thơ Hương Giang Dạ Khúc của Nguyễn Vỹ mở ra bằng những làn gió đêm hiu hiu, nhẹ nhàng mà thấm đẫm nỗi buồn. Không gian Huế về đêm hiện lên tĩnh lặng, dòng sông Hương lặng lẽ êm đềm, như đang ru chiếc thuyền trôi trong tĩnh mịch. Giữa khung cảnh đó, con người cũng trở nên nhỏ bé, tâm hồn lặng lẽ trôi theo dòng nước, để rồi:

“Hơi gió hiu hiu của ban đêm
Ru hồn ta trong cơn tê tái.”

Cơn gió nhẹ lướt qua nhưng để lại một dư âm buốt giá trong lòng người. Đó không chỉ là cái lạnh của đêm khuya, mà còn là cái lạnh của cô đơn, của nỗi buồn không thể gọi tên.

Thuyền Lênh Đênh, Hồn Lênh Đênh

Dòng sông, con thuyền và tâm hồn con người trong thơ Nguyễn Vỹ như hòa làm một.

“Thuyền ta thiu thỉu ngủ, lênh đênh.
Theo nhịp mái chèo bơi êm ái,
Tâm hồn ta rên rỉ, buồn tênh.
Theo cơn sóng trần duyên tê tái.”

Chiếc thuyền lênh đênh giữa dòng nước cũng như tâm hồn nhà thơ đang trôi dạt giữa những nỗi niềm. Nhịp điệu của bài thơ chậm rãi, lặp đi lặp lại, như chính những con sóng vỗ đều đặn vào mạn thuyền, như chính những hoài niệm không dứt trong lòng người lữ khách.

Mỗi một nhịp chèo khua động là một lần tâm hồn dậy sóng, là một lần trái tim thổn thức trong nỗi cô đơn dài bất tận. Không gian Huế thơ mộng, nhưng trong mắt nhà thơ, nó trở thành tấm gương phản chiếu nỗi buồn.

Vầng Trăng – Nhân Chứng Của Đau Thương

Trăng trong thơ Nguyễn Vỹ không phải là ánh trăng huyền diệu của mộng mơ, mà là vầng trăng mang màu của vết thương lòng:

“Trăng soi trên đỉnh núi đầu ghềnh
Nhợt như vết thương lòng tê tái,
Và trong cõi lòng ta mông mênh,
Trăng rủ một cơn buồn êm ái.”

Ánh trăng vằng vặc nơi đầu ghềnh nhưng không rực rỡ, mà lại nhợt như vết thương lòng, như một nỗi đau chưa lành, như một ký ức chưa thể nguôi ngoai. Trăng vẫn soi, sông vẫn chảy, nhưng lòng người thì trĩu nặng ưu phiền.

Ở đây, Nguyễn Vỹ không nói rõ về nỗi buồn ấy. Nó có thể là nỗi cô đơn của một kẻ lữ khách xa quê, cũng có thể là nỗi đau của một người mang nhiều tâm sự, hoặc đơn giản, chỉ là cảm giác lạc lõng giữa cuộc đời.

Điệp Khúc Của Tâm Hồn Và Dòng Nước

Bài thơ được viết theo lối lặp cấu trúc, tạo thành những vòng xoáy như chính những con sóng lăn tăn trên sông. Những câu thơ xoay vòng, đan xen nhau, như một bản nhạc buồn vang vọng trong đêm.

“Tâm hồn ta rên rỉ, buồn tênh
Ru vết thương lòng ta, êm ái,
Thuyền ta trên mặt nước, lênh đênh,
Ru tâm hồn ta thêm tê tái.”

Cứ thế, con thuyền trôi không điểm dừng, và lòng người cũng chẳng thể tìm thấy bến bờ.

Lời Kết – Khi Đêm Vẫn Còn Dài

Hương Giang Dạ Khúc là một bài thơ đẹp nhưng buồn, như một tiếng thở dài vang vọng giữa màn đêm. Huế mộng mơ, sông Hương lững lờ, nhưng tất cả chỉ làm nổi bật thêm nỗi cô đơn và trống trải trong lòng thi nhân.

Dẫu cho thuyền có trôi, dẫu cho gió có ru, thì vết thương lòng vẫn còn đó, lặng lẽ và tê tái như ánh trăng nhợt nhạt nơi đầu ghềnh…

*

Nguyễn Vỹ – Nhà thơ, nhà báo kiên định với lý tưởng

Nguyễn Vỹ (1912 – 1971) là một nhà thơ, nhà báo nổi bật trong nền văn học Việt Nam thời tiền chiến. Ông không chỉ được biết đến qua hai bài thơ gây tiếng vang: Gởi Trương Tửu và Sương rơi, mà còn ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm đa dạng từ thơ ca, tiểu thuyết đến biên khảo.

Sinh tại Quảng Ngãi, Nguyễn Vỹ sớm bộc lộ tư tưởng yêu nước, từng nhiều lần bị bắt giam vì các hoạt động chống thực dân Pháp và phát xít Nhật. Ông cũng là người sáng lập nhiều tờ báo như Việt – Pháp, Tổ quốc, Dân chủ, Dân ta, trong đó tạp chí Phổ Thông được đánh giá cao về văn học và nghệ thuật.

Thơ Nguyễn Vỹ mang phong cách riêng biệt, thể nghiệm nhiều lối viết mới. Dù từng bị phê phán, nhưng ông vẫn kiên trì theo đuổi con đường sáng tạo, để lại dấu ấn với những tác phẩm thể hiện nỗi trăn trở về xã hội và vận mệnh con người.

Ông qua đời năm 1971 do tai nạn giao thông, khép lại cuộc đời một người cầm bút nhiệt huyết, dấn thân không ngừng vì văn chương và tư tưởng.

Viên Ngọc Quý.