Khoảng trời yêu dấu
Khi nhà em ở phía đông
Mỗi ban mai, mặt trời hồng chỗ em
Tưởng như em đó, bên thềm
Hồng hào chải mái tóc mềm xuống vai
Lòng anh bát ngát ngày dài
Mênh mông hoa lá mang hoài nắng em
Hỡi người con gái dịu hiền
Hoá thân làm mặt trời bên cuộc đời
Yêu em yêu cả khoảng trời
Sương giăng buổi sớm, nắng dời chiều hôm
Tháng tư giông chuyển bồn chồn
Hạt mưa vây ấm nỗi buồn cách xa
Phía em, phía của quê nhà
Trắng là tóc mẹ, xanh là áo em
Anh đi kháng chiến trăm miền
Hướng dương thương nhớ vẫn nghiêng phía này…
6-1970
*
Khoảng Trời Yêu Dấu – Nơi Trái Tim Hướng Về
Có những tình yêu không chỉ gắn liền với một con người, mà còn hoà vào cả không gian, đất trời. Đó là thứ tình cảm vừa tha thiết, vừa rộng lớn như khoảng trời bát ngát. Khoảng trời yêu dấu của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ như thế, nơi tình yêu cá nhân hoà quyện với tình yêu quê hương, nơi khoảng cách không làm mờ đi nỗi nhớ mà chỉ khiến nó trở nên sâu sắc hơn.
Người con gái – ánh mặt trời dịu dàng
Bài thơ mở ra với hình ảnh bình minh phía đông, nơi có người con gái dịu dàng, hồn hậu. Ánh mặt trời buổi sớm được ví như sự hiện diện của người thương, hồng hào và ấm áp.
“Khi nhà em ở phía đông
Mỗi ban mai, mặt trời hồng chỗ em
Tưởng như em đó, bên thềm
Hồng hào chải mái tóc mềm xuống vai.”
Hình ảnh người con gái hiện lên không chỉ qua đường nét dáng hình mà còn qua cả ánh sáng và không gian. Nàng như một mặt trời bé nhỏ, sưởi ấm lòng người đi xa, để rồi ánh nắng ấy cứ len lỏi vào tâm hồn người lính, trở thành động lực, trở thành niềm tin.
Tình yêu hoà vào thiên nhiên, đất trời
Yêu em không chỉ là yêu một con người, mà còn là yêu cả khoảng trời nơi em đang sống. Bởi nơi đó không chỉ có tình yêu, mà còn có quê hương, có mái nhà, có những kỷ niệm không thể phai nhạt.
“Yêu em yêu cả khoảng trời
Sương giăng buổi sớm, nắng dời chiều hôm.”
Nỗi nhớ trong thơ Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là sự nhớ nhung lứa đôi, mà còn là nỗi nhớ quê hương, nhớ từng khoảnh khắc của đất trời nơi chôn nhau cắt rốn. Tình yêu ấy không bó hẹp trong sự riêng tư, mà còn lan toả thành tình yêu dành cho cả một vùng đất.
Nỗi nhớ và sự thủy chung của người ra đi
Người lính ra đi khắp trăm miền, nhưng lòng vẫn luôn hướng về một phía – nơi có người con gái, nơi có quê nhà, nơi có mẹ già tóc đã bạc trắng theo năm tháng.
“Phía em, phía của quê nhà
Trắng là tóc mẹ, xanh là áo em.”
Hình ảnh “tóc mẹ trắng” và “áo em xanh” không chỉ đơn thuần là màu sắc, mà còn là biểu tượng của sự đợi chờ, của tình yêu thương và những hy vọng không bao giờ phai nhạt. Dẫu cuộc kháng chiến còn gian lao, dẫu bao thử thách phía trước, nhưng người lính vẫn mang trong tim hình bóng quê hương, hình bóng người thương.
“Anh đi kháng chiến trăm miền
Hướng dương thương nhớ vẫn nghiêng phía này…”
Hoa hướng dương luôn nghiêng về phía mặt trời, cũng như lòng người lính luôn hướng về nơi yêu dấu. Đó là lời khẳng định về sự chung thuỷ, về tình yêu bền chặt vượt qua mọi xa cách và thử thách của chiến tranh.
Lời kết
Khoảng trời yêu dấu không chỉ là một bài thơ tình yêu, mà còn là một bài ca về sự gắn bó với quê hương, với những điều bình dị nhưng thiêng liêng. Tình yêu trong thơ Nguyễn Khoa Điềm không lẻ loi, không bé nhỏ, mà mở rộng, bao trùm cả không gian, thời gian. Để rồi dù đi xa đến đâu, lòng người vẫn luôn có một khoảng trời để nhớ, để thương, để hướng về với tất cả sự trân trọng và tin yêu.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
