Không ngủ

Có giăng bóng lạnh vườn đào,
Có giàn nhạc ngựa lơi vào trong đêm.
Và trong lòng với con tim,
Có lời em, có bóng em rõ ràng.

Thuyền giăng ai thả sang đoài,
Đêm khuya mở nhẹ then cài cửa ra.
Giăng vào bóng nữa là ba,
Với em ở trái tim ta là nhiều.

*

Giấc không thành – và tình không ngủ

Trong thơ Nguyễn Bính, đêm luôn là chiếc gương huyền nhiệm phản chiếu những nỗi niềm thầm kín nhất của một tâm hồn đa cảm. Bài thơ “Không ngủ” không đơn thuần nói về một người mất ngủ, mà là một bản nhạc đêm ngân lên bởi tiếng gọi âm thầm của một trái tim yêu còn đang thao thức – một giấc không thành vì tình còn nặng, vì ký ức chưa yên.

Có giăng bóng lạnh vườn đào,
Có giàn nhạc ngựa lơi vào trong đêm.

Hai câu thơ mở đầu mang dáng dấp một khung cảnh huyền ảo và đầy chất điện ảnh. Ánh trăng rơi trên vườn đào như một làn lạnh – không phải cái lạnh của sương mà là cái lạnh của một nỗi trống trải, của một linh hồn không yên. Âm thanh mơ hồ của “giàn nhạc ngựa” vang vọng giữa đêm khuya khiến không gian trở nên mộng mị như một vở tuồng cổ xưa đang tái hiện. Chỉ có ai đang thao thức vì nhớ, vì yêu, mới nghe được thứ âm nhạc tưởng như vô thanh ấy.

Và trong lòng với con tim,
Có lời em, có bóng em rõ ràng.

Nếu ngoài kia là trăng, là âm vang của thời gian, thì trong lòng là em – lời em, bóng em – như một ẩn hiện không rời khỏi giấc mơ và trái tim người nhớ. Nguyễn Bính đã đưa tình yêu vào thơ không như một ảo ảnh, mà như một hiện hữu sắc nét: em không đến, nhưng vẫn có – trong từng nhịp đập, từng khoảng trống không ngủ được.

Thuyền giăng ai thả sang đoài,
Đêm khuya mở nhẹ then cài cửa ra.

Câu thơ như một bức tranh tĩnh vật động. Chiếc thuyền giăng – có thể hiểu là bóng trăng soi trên mặt nước, hoặc cũng có thể là một thuyền mộng – chở một ai đó sang bờ bên kia của những nhớ thương. “Mở nhẹ then cài” – không chỉ là cử chỉ của một người đang thức, mà như động tác của một tâm hồn còn mở lòng, còn trông mong, còn chờ đợi ai đó sẽ bước vào không gian cô liêu này.

Giăng vào bóng nữa là ba,
Với em ở trái tim ta là nhiều.

Câu kết là đỉnh cao của cảm xúc bài thơ – nơi trăng, bóng, và em hòa trộn vào nhau trong một sự hiện hữu nhiều tầng: trăng là ánh sáng, bóng là hình ảnh, và em là linh hồn của tất cả. Dù chỉ là bóng – nhưng nếu là bóng của người mình yêu, thì nó cũng trở nên “là nhiều” – bởi tình yêu không đo bằng khoảng cách hay vật thể, mà đo bằng sự hiện diện trong trái tim.

Bài thơ “Không ngủ” là một khúc nhạc đêm dịu dàng mà da diết, trong đó Nguyễn Bính không phơi bày đau thương, mà gói nó lại bằng hình ảnh trăng và tiếng thì thầm của nỗi nhớ. Tình yêu trong thơ ông luôn nhẹ nhàng mà sâu lắng, luôn âm ỉ mà không tắt – như người thức trắng một đêm không phải vì mất ngủ, mà vì chưa thể rời khỏi một giấc mộng mang hình bóng người xưa.

Nguyễn Bính không viết những câu thơ to tiếng, nhưng trái tim ta vẫn nghe thấy tiếng thổn thức khe khẽ trong từng chữ. Một đêm không ngủ vì em, là một đêm mà tình yêu sống dậy từ im lặng. Và trong sự lặng lẽ ấy, Nguyễn Bính nhắc ta rằng: đêm khuya là khi con người đối diện thật nhất với lòng mình – và cũng là lúc tình yêu hiện lên rõ nhất, như một bóng trăng in xuống đáy tim.

Có những đêm không thể ngủ,
Vì một cái tên đã quá quen.
Có một người chưa từng gõ cửa,
Mà lòng ta vẫn mở then.

*

Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Viên Ngọc Quý