Không phải lúc

Oanh mai ríu rít khúc trong hoa
Thỉnh thoảng chim vườn lại nhặt ca
Cô gái lầu son không phải lúc
Tình xuân tu trúc nhấn gần xa

*

Lỡ Nhịp Xuân Thì

Bích Khê là thi nhân của những vần thơ giàu nhạc điệu và chất mộng. Trong bài thơ Không phải lúc, ông đã khắc họa một khoảnh khắc giao thoa giữa thiên nhiên và lòng người, nơi tiếng chim ríu rít giữa vườn hoa cũng chẳng thể đánh thức một tâm hồn còn vướng bận những ràng buộc vô hình. Bài thơ ngắn gọn, nhưng đằng sau đó là cả một nỗi niềm man mác về sự lỡ làng, về cái đẹp không đúng thời điểm, về tình cảm không được đáp đền.

Xuân sắc và thanh âm của thiên nhiên

“Oanh mai ríu rít khúc trong hoa
Thỉnh thoảng chim vườn lại nhặt ca”

Bức tranh đầu tiên hiện lên là một khung cảnh ngập tràn sắc xuân. Tiếng chim oanh mai ríu rít, vườn hoa như một bản hòa tấu tự nhiên, nơi thanh âm tươi vui vang lên từng nhịp. Cụm từ “khúc trong hoa” tạo nên một hình ảnh thật tinh tế âm thanh như được lọc qua tầng tầng lớp lớp hương sắc, nhẹ nhàng và trong trẻo đến vô cùng.

Nhưng rồi, câu thơ thứ hai lại làm ta chợt khựng lại: “Thỉnh thoảng chim vườn lại nhặt ca”. Từ “nhặt” mang đến một cảm giác đứt quãng, không còn tròn vẹn. Phải chăng, giữa bức tranh xuân rực rỡ ấy, vẫn có những khoảng lặng, những nốt trầm bất chợt, gợi lên một nỗi niềm sâu xa trong lòng người?

Cái đẹp nhưng không đúng thời điểm

“Cô gái lầu son không phải lúc
Tình xuân tu trúc nhấn gần xa”

Hình ảnh cô gái lầu son hiện lên như một biểu tượng của vẻ đẹp khuê phòng, kín đáo và xa cách. Nhưng đáng chú ý hơn cả là cụm từ “không phải lúc”. Giữa mùa xuân rộn ràng, khi muôn vật cất lên tiếng hát, cô gái ấy lại đứng ngoài vòng xoay của tạo hóa. Cô không bước xuống, không hòa vào dòng chảy tươi vui của thiên nhiên.

Phải chăng đây chính là ẩn dụ cho những mối nhân duyên lỡ dở? Phải chăng cái đẹp dù tròn vẹn nhưng nếu không đúng thời điểm, không đúng người, thì cũng chỉ là một nỗi niềm trắc ẩn?

Và rồi câu thơ cuối: “Tình xuân tu trúc nhấn gần xa”, như một âm thanh ngân dài, khi gần, khi xa, khi mờ, khi tỏ. Cây trúc vốn thanh cao, nhưng cũng đầy cô đơn. Tình xuân tựa như tiếng đàn cầm, vang vọng giữa không gian nhưng chẳng có ai tri âm.

Thông điệp: Cái đẹp mong manh và sự lỡ làng trong nhân sinh

Bài thơ Không phải lúc của Bích Khê tựa như một khúc nhạc đầy tiếc nuối. Ông vẽ nên một mùa xuân đẹp đẽ, nhưng trong đó lại ẩn chứa sự lỡ nhịp, sự xa cách và một nỗi buồn man mác về những gì có thể đã xảy ra, nhưng cuối cùng lại không thành.

Đôi khi, trong cuộc đời, không phải cứ đẹp, cứ thanh cao là sẽ có hạnh phúc. Cái đẹp cần đúng thời điểm, đúng nhân duyên. Bằng không, nó sẽ chỉ là một khúc nhạc bị bỏ lỡ giữa mùa xuân, một thanh âm lạc điệu giữa dòng đời vội vã.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.