Kính tặng Nguyên Hồng
Ông ngã xuống như một người lao lực trên trái đất
Ngã xuống thớ đất mình vừa lật lên
Không có nghĩa bóng ở đây
Bởi vì
Ông là Nguyên Hồng
Nhà văn Nguyên Hồng
Nhà thơ Nguyên Hồng
Và ngoài cái đó
Ông chỉ là con người lao lực Nguyên Hồng.
Tôi tin tưởng
Trên mặt đất này
Mọi điều ác, sự giả trá, sự vô tâm sẽ rơi xuống
Cả sự nản lòng sẽ rơi xuống
Bởi vì trên thớ đất mà ông lật lên
Qua ngàn trang viết
Sẽ mọc lên ngọn lửa của hạnh phúc
Ôi giá chi anh có thể băng qua nửa triền đất nước
Đến dưới mây trời tháng Năm của Yên Thế ngàn lau
Được bưng trên tay một tảng đất ông vừa cày cuốc
Phút cuối đời
Còn run rẩy
Ấm nồng
Cảm nhận hết sức nặng đất đai, cuộc sống…
Bây giờ lòng đất đỏ tươi
Ấp ủ cho ông
Cũng như ông ấp ủ cho mỗi chúng ta
Trên từng trang viết mới…
6-1982
*
Nguyên Hồng – Người Lao Lực Trên Cánh Đồng Chữ
Nguyễn Khoa Điềm đã viết Kính tặng Nguyên Hồng như một nén tâm hương gửi đến người nhà văn lớn của dân tộc – một con người cả đời lao lực, không chỉ trên ruộng đất mà còn trên cánh đồng chữ nghĩa. Bài thơ không hoa mỹ, không bóng bẩy, mà chân thành, giản dị như chính cuộc đời và văn chương của Nguyên Hồng.
Bài thơ mở đầu bằng một hình ảnh mạnh mẽ, chân thực:
“Ông ngã xuống như một người lao lực trên trái đất
Ngã xuống thớ đất mình vừa lật lên”
Không có sự tô vẽ hay ẩn dụ phức tạp. Nguyên Hồng, trong mắt Nguyễn Khoa Điềm, trước hết là một con người lao động, một người đã dùng cả cuộc đời để đào xới những nỗi đau, những phận người khốn khó trong xã hội. Ông không ngã xuống trên vinh quang hay ánh hào quang rực rỡ, mà trên chính mảnh đất ông đã cày cuốc cả đời – mảnh đất của văn chương, của những trang viết đậm hơi thở nhân gian.
Và rồi, nhà thơ khẳng định:
“Không có nghĩa bóng ở đây”
Bởi vì Nguyên Hồng không chỉ là nhà văn, nhà thơ, mà trước hết, ông là một con người lao lực. Một con người luôn trăn trở, luôn sống hết mình với cuộc đời và chữ nghĩa, không màng đến những vinh danh phù phiếm.
Từ hình ảnh về một con người lao động, bài thơ mở ra một niềm tin mãnh liệt vào giá trị của những điều Nguyên Hồng đã để lại:
“Mọi điều ác, sự giả trá, sự vô tâm sẽ rơi xuống
Cả sự nản lòng sẽ rơi xuống”
Người ta có thể quên đi nhiều thứ, nhưng những trang viết chân thành, những điều xuất phát từ trái tim thì sẽ mãi còn đó. Nguyễn Khoa Điềm tin rằng từ mảnh đất mà Nguyên Hồng đã cày xới, từ những trang văn ông đã viết, sẽ mọc lên “ngọn lửa của hạnh phúc”. Văn chương của ông là ngọn lửa, là ánh sáng sưởi ấm những tâm hồn nghèo khổ, những con người bị bỏ rơi giữa cuộc đời.
Và nếu có thể, nhà thơ mong muốn được đến vùng đất Yên Thế – nơi Nguyên Hồng gắn bó những năm tháng cuối đời, để một lần cầm trên tay “một tảng đất ông vừa cày cuốc”, để cảm nhận hơi ấm của đất, hơi ấm của cuộc đời mà Nguyên Hồng đã yêu đến tận cùng.
Nhưng giờ đây, đất lại ấp ủ Nguyên Hồng, như cách ông đã từng nâng niu con người, từng gìn giữ và bảo vệ những số phận bé nhỏ trong văn chương của mình:
“Bây giờ lòng đất đỏ tươi
Ấp ủ cho ông
Cũng như ông ấp ủ cho mỗi chúng ta
Trên từng trang viết mới…”
Có những con người ra đi, nhưng những gì họ để lại vẫn tiếp tục sống trong lòng thế hệ sau. Nguyên Hồng không còn nữa, nhưng trang viết của ông vẫn ở đó – nồng ấm, mạnh mẽ, chân thành. Và cũng như những gì Nguyễn Khoa Điềm tin tưởng, văn chương ấy sẽ tiếp tục thắp lên ngọn lửa, giữ gìn giá trị của cái đẹp, của lòng nhân ái giữa cuộc đời đầy biến động.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
