Ký ngày tương ngộ người bạn cũ

Nghìn dặm bèo mây bỗng gặp nhau,
Bao nhiêu mừng cảm bấy nhiêu sầu;
Rõ ràng năm trước người trong mộng,
Ngơ ngẩn ngày nay khách dưới lầu;
Nhất kiến đã đành ôn chuyện cũ,
Trùng phùng âu hẵng đợi duyên sau;
Một phen gặp gỡ phen thay đổi,
Trăng nước Hồ Đông vẫn một mầu.

*

Tái Ngộ Giữa Dòng Đời – Niềm Vui Xen Lẫn Nỗi Sầu

Bài thơ “Ký ngày tương ngộ người bạn cũ” của Đông Hồ là một bản nhạc trầm lắng về cuộc gặp gỡ sau bao năm xa cách. Một cuộc hội ngộ tưởng chừng là niềm vui trọn vẹn, nhưng sâu thẳm trong đó lại chất chứa biết bao nỗi niềm.

“Nghìn dặm bèo mây bỗng gặp nhau,
Bao nhiêu mừng cảm bấy nhiêu sầu;”

Cuộc đời trôi nổi như bèo mây, con người tan hợp theo dòng thời gian, nên gặp lại được cố nhân sau nghìn dặm xa xôi là một điều hiếm hoi. Nhưng niềm vui ấy không trọn vẹn, bởi đi kèm với nó là một nỗi sầu khó tả. Sầu vì thời gian đã đổi thay, vì những gì đã qua chẳng thể quay lại nguyên vẹn như thuở ban đầu.

“Rõ ràng năm trước người trong mộng,
Ngơ ngẩn ngày nay khách dưới lầu;”

Người bạn năm xưa từng hiện diện trong những giấc mộng, từng là một phần ký ức thân thương. Thế mà hôm nay, khi đứng đối diện nhau, lại chỉ còn sự ngỡ ngàng, ngơ ngẩn. Có lẽ bởi những năm tháng xa cách đã làm con người thay đổi, hoặc cũng có thể, chính thời gian đã khiến những gì trong lòng trở nên xa vời, không còn như xưa.

“Nhất kiến đã đành ôn chuyện cũ,
Trùng phùng âu hẵng đợi duyên sau;”

Dù có gặp lại, dù có ngồi ôn chuyện xưa, nhưng vẫn có cảm giác chưa trọn vẹn. Một cuộc hội ngộ chưa đủ để lấp đầy những tháng năm xa cách. Đông Hồ nhẹ nhàng nhắn nhủ: có lẽ sẽ còn những lần tái ngộ khác trong tương lai, khi duyên phận đưa đẩy, khi lòng người đã sẵn sàng hơn.

“Một phen gặp gỡ phen thay đổi,
Trăng nước Hồ Đông vẫn một mầu.”

Thời gian trôi qua, con người đổi thay, hoàn cảnh cũng chẳng còn như trước. Nhưng có một thứ vẫn vẹn nguyên, vẫn lặng lẽ chứng kiến mọi cuộc hợp tan: trăng nước Hồ Đông. Hình ảnh ấy tượng trưng cho những điều bất biến giữa dòng đời vô thường, như một nỗi hoài niệm, một ký ức không phai mờ trong tâm khảm.

Bài thơ là lời tự sự đầy xúc cảm của Đông Hồ về một cuộc gặp gỡ chất chứa cả niềm vui lẫn nỗi buồn. Niềm vui vì tìm lại được người xưa, nhưng nỗi buồn vì tất cả đã không còn như trước. Phải chăng, đây cũng là quy luật muôn đời của những cuộc tái ngộ? Rằng, dù có gặp lại, nhưng giữa dòng đời đổi thay, lòng người vẫn không khỏi chạnh lòng trước những gì đã qua…

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý