Lan “Nguyệt dạ”

Một vừng thơm nức cảnh hôn hoàng,
Nét lá chiều hoa vẻ dịu dàng;
Thân ngọc gội nhuần sương tiết sạch,
Lòng vàng soi tỏ nguyệt đêm trường;
Canh thâu tránh khỏi đường ong bướm,
Nắng dãi phòng phai vẻ phấn hương;
“Vương giả” dẫu rằng chưa sánh được,
Chị em không thẹn bạn quần phương.

*

Thanh Khiết Như Lan, Kiêu Hãnh Giữa Đời

Bài thơ “Lan ‘Nguyệt dạ'” của Đông Hồ là một khúc ngợi ca vẻ đẹp thanh cao, thuần khiết của loài hoa lan trong đêm trăng. Không chỉ đơn thuần là một bài thơ tả cảnh, mà ẩn sâu trong từng câu chữ còn là sự gửi gắm về phẩm chất con người một vẻ đẹp không phai mờ trước dòng đời biến động.

“Một vừng thơm nức cảnh hôn hoàng,
Nét lá chiều hoa vẻ dịu dàng;”

Hoa lan tỏa hương nồng nàn trong bóng hoàng hôn, vẻ đẹp của nó không rực rỡ chói chang như những loài hoa phô trương khác, mà nhẹ nhàng, thanh nhã, đầy chất thơ. Cánh hoa mềm mại, sắc thái dịu dàng, tạo nên một hình ảnh vừa tinh tế, vừa cao quý.

“Thân ngọc gội nhuần sương tiết sạch,
Lòng vàng soi tỏ nguyệt đêm trường;”

Lan không chỉ đẹp mà còn mang trong mình sự thanh khiết. Nó không vướng bụi trần, không bị hoen ố bởi những vẩn đục của cuộc đời. Dưới ánh trăng, sắc vàng của hoa như soi rọi cả đêm dài, giống như tâm hồn cao quý, vững vàng giữa cuộc sống đầy biến động.

“Canh thâu tránh khỏi đường ong bướm,
Nắng dãi phòng phai vẻ phấn hương;”

Dẫu đêm dài, hoa vẫn giữ trọn sự trong sáng, không bị cuốn theo những phù hoa phù phiếm của ong bướm. Lan không khoe sắc rực rỡ giữa ban ngày để tranh giành ánh nhìn, cũng không dễ dàng để thời gian làm phai nhạt vẻ đẹp của mình. Ẩn chứa trong đó là hình ảnh của một con người biết giữ gìn phẩm hạnh, không chạy theo những phù du, không để đời làm hoen ố tâm hồn.

“Vương giả dẫu rằng chưa sánh được,
Chị em không thẹn bạn quần phương.”

Dẫu không phải là loài hoa được mệnh danh vương giả, nhưng lan không tự ti, không hổ thẹn giữa muôn hoa. Bởi cái đẹp của lan không nằm ở sự phô trương, mà ở cốt cách cao quý, phẩm giá thanh cao. Nó là biểu tượng cho những con người kiêu hãnh, biết giữ mình giữa dòng đời dâu bể.

Bài thơ của Đông Hồ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của hoa lan mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về nhân cách con người. Trong một thế giới đầy cám dỗ và biến động, hãy sống như loài lan biết giữ gìn phẩm hạnh, biết kiêu hãnh trước những thử thách của thời gian. Đó mới là vẻ đẹp vĩnh cửu, không phai nhạt theo tháng năm.

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý