Làng em

Nơi đây làng cũ buồn hiu quạnh
Anh có khi nào trở lại chưa?
Ngày đi chậm lắm – Dòng sông biếc
Hừng sáng trong trời sợi sợi mưa.

Nơi đây thành phố đời ngưng mạch
Mấy nàng lai khách vẫn buồn mơ
Đường lên hội quán sương khuya xuống
Đâu mấy chàng trai dõi nhớ hờ?

Anh có khi nào còn trở lại
Chờ lúc hoàng hôn trăng đã lên
Tìm ngõ nhà em anh sẽ thấy
Khóm lan thơm nặng khí ưu phiền.

Là lúc về đêm trên mái ngói
Những nhành nhãn muộn cánh dơi lay
Em đang nổi bệnh trong phòng vắng
Tình đậm theo trăng sáng sáng đầy…

“Làng Em – Nỗi Nhớ Như Dòng Sông Biếc”

Trong thơ Bích Khê, có một nỗi buồn dịu dàng mà day dứt, một vẻ đẹp mong manh mà đầy ám ảnh. “Làng em” là bài thơ mang đậm nét trầm tư ấy, nơi nỗi nhớ hòa quyện cùng không gian quê hương và những mối tình dang dở. Bài thơ như một bức tranh vẽ bằng ký ức, vừa hoài niệm, vừa khắc khoải, vừa chất chứa bao nỗi niềm của kẻ xa quê, của tình yêu không trọn vẹn và cả sự đổi thay của cuộc đời.

Làng cũ – Những ngày xưa chậm rãi trong nỗi buồn hiu quạnh

Bích Khê mở đầu bài thơ bằng một câu hỏi đầy day dứt:

“Nơi đây làng cũ buồn hiu quạnh
Anh có khi nào trở lại chưa?”

Làng cũ vẫn đó, nhưng người xưa liệu có quay về? Hai câu thơ gợi lên một không gian tĩnh lặng, một miền quê vắng vẻ với nỗi chờ mong dai dẳng. Nhịp thơ chậm rãi như bước chân của thời gian, như sự chờ đợi kéo dài mãi không hồi đáp.

Không gian làng quê trong thơ Bích Khê không chỉ là nơi chốn, mà còn là một cõi lòng. Cảnh vật không còn rộn ràng, dòng sông biếc chảy chậm giữa những cơn mưa lất phất, tất cả như đang nhắc về một quá khứ xa xôi, nơi có những kỷ niệm không thể nào quên.

Thành phố – Nơi những giấc mơ cũng héo hon

Tương phản với làng quê lặng lẽ là hình ảnh thành phố, nơi cuộc sống tưởng như nhộn nhịp nhưng lại đầy những tâm hồn hoang hoải:

“Nơi đây thành phố đời ngưng mạch
Mấy nàng lai khách vẫn buồn mơ.”

Thành phố không còn là biểu tượng của sự phồn hoa, mà là một nơi “đời ngưng mạch”, nơi những nàng lai khách vẫn chìm trong nỗi buồn vô định. Họ có lẽ cũng là những kẻ xa quê, những con người lạc lõng giữa dòng đời, sống mà như những bóng mờ trong màn sương khuya của phố thị.

Bích Khê không chỉ nhớ quê, mà còn cảm nhận sự hoang hoải của chính mình giữa chốn thành thị xa lạ. Có một sự đồng điệu giữa những người lữ khách và nỗi buồn của chính nhà thơ – một nỗi buồn không chỉ vì xa cách mà còn vì nhận ra những đổi thay không thể níu giữ.

Tình yêu – Những khóm lan thơm và nỗi buồn lặng lẽ

Nếu quê hương là nơi chốn để trở về, thì tình yêu là thứ neo giữ tâm hồn con người. Nhưng trong thơ Bích Khê, tình yêu ấy cũng đầy nỗi buồn, cũng mong manh như làn hương của khóm lan trong đêm:

“Anh có khi nào còn trở lại
Chờ lúc hoàng hôn trăng đã lên
Tìm ngõ nhà em anh sẽ thấy
Khóm lan thơm nặng khí ưu phiền.”

Khóm lan thơm, nhưng hương lan không phải sự ngọt ngào, mà là nỗi buồn “nặng khí ưu phiền”. Người con gái trong thơ Bích Khê vẫn chờ đợi, vẫn mong mỏi một lần gặp lại, nhưng sự mong mỏi ấy lại gắn liền với hoàng hôn, với ánh trăng, với sự mơ hồ và xa vắng.

Nỗi cô đơn – Khi tình yêu cũng héo úa theo thời gian

Không chỉ làng quê, không chỉ thành phố, mà ngay cả tình yêu cũng không thể thoát khỏi sự tàn phai. Người con gái trong thơ Bích Khê không chỉ chờ đợi, mà còn đang “nổi bệnh trong phòng vắng”:

“Là lúc về đêm trên mái ngói
Những nhành nhãn muộn cánh dơi lay
Em đang nổi bệnh trong phòng vắng
Tình đậm theo trăng sáng sáng đầy…”

Cảnh vật xung quanh đều mang dáng vẻ cô đơn: mái ngói im lìm, nhành nhãn muộn không còn xanh tươi, những cánh dơi bay lặng lẽ trong màn đêm. Ngay cả ánh trăng, vốn là biểu tượng của sự vẹn nguyên, trong thơ Bích Khê cũng chỉ làm đầy thêm nỗi buồn.

Người con gái ấy không chỉ đơn thuần là một hình bóng trong tình yêu, mà còn là biểu tượng của một nỗi đau lặng thầm, một tình cảm sâu sắc nhưng không thể chạm đến sự viên mãn.

Lời kết – Làng quê, tình yêu và nỗi nhớ không nguôi

“Làng em” không chỉ là bài thơ về một miền quê, mà còn là bài thơ về một nỗi nhớ – nhớ quê, nhớ người, nhớ những ngày tháng đã xa. Trong thơ Bích Khê, quê hương không chỉ là nơi chốn, mà còn là một phần linh hồn, nơi ký ức luôn hướng về nhưng chẳng thể trở lại vẹn nguyên như thuở ban đầu.

Và tình yêu trong bài thơ cũng vậy – nó không hẳn là niềm vui hay sự hy vọng, mà là một nỗi chờ mong, một cảm giác đau đáu không thể lấp đầy. Đọc “Làng em”, ta không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp trầm buồn của làng quê, mà còn thấm thía một nỗi cô đơn day dứt, một tình yêu lặng lẽ mà khắc sâu trong lòng người.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý