Lên núi thăm chùa
Lên chùa ngồi nhặt cỏ may
Đường xa gối mỏi, thõng tay giang hồ
Bỗng dưng ran một tiếng: “vô”
Thì ra bia bọt còn chờ dưới khe.
17-09-2006
*
Lên Núi Thăm Chùa – Khoảnh Khắc Giữa Hai Cõi
Nguyễn Khoa Điềm, với những câu thơ ngắn gọn mà giàu hình ảnh, đã dẫn ta vào một khoảnh khắc giao hòa giữa tĩnh lặng và xô bồ, giữa thanh tịnh và đời thường, giữa an nhiên và những ràng buộc trần gian. Bài thơ Lên núi thăm chùa tưởng như chỉ là một ghi chép giản đơn, nhưng ẩn chứa trong đó là những suy tư sâu sắc về con người và cuộc sống.
“Lên chùa ngồi nhặt cỏ may
Đường xa gối mỏi, thõng tay giang hồ”
Hình ảnh mở đầu gợi lên một chuyến đi lên núi, một hành trình tìm đến chốn thanh tịnh. Người lữ khách đã đi qua một đoạn đường dài, để rồi dừng chân bên chùa, thả lỏng tâm hồn, lặng lẽ nhặt từng sợi cỏ may. Đó không chỉ là một động tác vô thức mà còn là một khoảnh khắc lắng đọng, như thể đang gạt bỏ những vướng bận của cuộc đời, tìm về sự bình yên trong tâm.
Nhưng ngay khi người ta tưởng rằng tâm hồn đã được tách khỏi những náo động, thì thực tại lại vang lên như một hồi chuông:
“Bỗng dưng ran một tiếng: ‘vô’
Thì ra bia bọt còn chờ dưới khe.”
Một tiếng gọi kéo con người trở lại với thế giới ồn ã. Từ không gian thanh tịnh của chùa, của cỏ may, của một tâm hồn thảnh thơi, người lữ khách lại nghe thấy tiếng mời mọc của cuộc sống đời thường. Hóa ra, ở ngay dưới chân núi, nơi khe suối, vẫn còn bia bọt, vẫn còn những cuộc vui, những lời mời gọi thân quen của trần thế.
Chỉ với bốn câu thơ, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một sự đối lập thú vị giữa tĩnh và động, giữa thanh tịnh và sôi nổi, giữa sự trầm lặng của cõi Phật và những cuốn hút không thể tránh khỏi của nhân gian. Dường như, dù ta có đi xa đến đâu, có tìm đến nơi an nhiên thế nào, thì những ràng buộc, những mối liên hệ với đời sống vẫn còn đó, vẫn mời gọi ta trở lại.
Có lẽ, bài thơ không hẳn là một sự tiếc nuối hay mâu thuẫn, mà là một sự thấu hiểu. Cuộc đời vốn vậy – có những khoảnh khắc ta muốn buông bỏ tất cả, nhưng rồi vẫn có những điều níu giữ ta ở lại. Đó không chỉ là bia bọt, mà là những mối quan hệ, là niềm vui bình dị của thế gian. Đi lên chùa để tìm sự tĩnh tại, nhưng rồi lại quay về với đời sống thường nhật – đó chính là quy luật tự nhiên của kiếp người.
Bài thơ Lên núi thăm chùa giản dị mà sâu sắc, nhẹ nhàng mà đọng lại bao suy ngẫm. Phải chăng, đời người cũng như chuyến hành trình ấy – luôn đi giữa hai miền tĩnh và động, giữa những phút giây buông bỏ và những ràng buộc chẳng thể chối từ?
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
