Lờ chào
Ta đã đi qua những năm tháng không ngờ
Vô tư quá để bây giờ xao xuyến
Bèo lục bình mênh mang màu mực tím
Nét chữ thiếu thời trôi nhanh như dòng sông…
Ta lớn lên bối rối một sắc hồng
Phương cứ nở hoài hoà như đếm tuổi
Như chiều nay, một buổi chiều dữ dội
Ta nhận ra mình đang lớn khôn…
*
Biết ơn những cánh sẻ nâu đã bay đến cánh đồng
Rút những cọng rơm vàng về kết tổ
Đá dạy ta với cánh diều thơ nhỏ
Biết kéo về cả một sắc trời xanh
Biết ơn mẹ vẫn tính cho con thêm một tuổi sinh thành
“Tuổi của mụ” con nằm tròn bụng mẹ
Để con quý yêu tháng ngày tuổi trẻ
Buổi mở mắt chào đời, phút nhắm mắt ra đi…
Biết ơn trò chơi tuổi nhỏ mê ly
“Chuyền chuyền một…” miệng, tay buông bắt
Ngôn ngữ lung linh, quả chuyền thoăn thoắt
Nên một đời tiếng Việt mãi ngân nga…
Biết ơn dấu chân bấm mặt đường xa
Những dấu chân trần, bùn nặng vết
Ta đi học quen dẫm vào không biết
Dáng cuộc đời in mãi dáng ta đi…
Biết ơn dòng sông dựng dáng kiếm uy nghi
Trong tâm trí một nhà thơ khởi nghĩa
Cao Bá Quát ngã mình trên chiến địa
Trăm năm rồi sông vẫn sáng màu gươm…
Trăm năm rồi ta đếm bước sông Hương
Vẫn soi thấy niềm đau và nổi giận
Khuôn mặt trẻ bỗng già trên lớp sóng
Ngẩng đầu lên, ta thấy mặt quân thù!
*
Lời Chào Tuổi Trẻ – Khi Ta Nhận Ra Mình Đã Lớn
Có những năm tháng ta đã đi qua mà không hề hay biết, chỉ khi ngoảnh lại mới giật mình xao xuyến. Nguyễn Khoa Điềm, với Lời chào, đã gợi lên những nỗi niềm sâu lắng ấy – những ký ức tuổi thơ, những dấu chân trên đường đời, những bài học lớn lên giữa tình yêu quê hương và lịch sử. Bài thơ không chỉ là lời chào tạm biệt một thời tuổi trẻ vô tư, mà còn là lời tri ân đối với tất cả những gì đã làm nên con người ta hôm nay.
Những tháng năm vô tư và phút giây nhận thức
Mở đầu bài thơ, tác giả hồi tưởng về những ngày thơ ấu với một nỗi xao xuyến đầy tiếc nuối:
“Ta đã đi qua những năm tháng không ngờ
Vô tư quá để bây giờ xao xuyến
Bèo lục bình mênh mang màu mực tím
Nét chữ thiếu thời trôi nhanh như dòng sông…”
Ai trong chúng ta cũng từng có những năm tháng vô tư, không bận lòng với thời gian, để rồi một ngày, khi nhìn lại, ta bỗng thấy những ký ức ấy xa xôi như những con chữ phai nhòa trên trang vở cũ. Những nét mực tím thuở học trò, những dòng chữ ngây ngô thuở thiếu thời giờ đây trôi đi như lục bình trên sông, không thể giữ lại, chỉ còn lại trong ký ức một màu hoài niệm man mác.
Thời gian trôi, ta lớn lên trong sự bối rối, như cách loài hoa phương nở mỗi mùa hè, lặng lẽ đánh dấu tuổi đời con người. Và rồi, có một khoảnh khắc đặc biệt trong cuộc đời – khi ta nhận ra mình đã trưởng thành:
“Như chiều nay, một buổi chiều dữ dội
Ta nhận ra mình đang lớn khôn…”
Có lẽ ai cũng từng trải qua một giây phút như thế – một ngày rất đỗi bình thường, nhưng lòng bỗng dưng dậy sóng, bởi ta chợt nhận ra mình không còn là đứa trẻ nữa.
Lời tri ân với những điều nhỏ bé mà lớn lao
Không chỉ hoài niệm về tuổi thơ, Lời chào còn là một bản hòa ca về lòng biết ơn. Nguyễn Khoa Điềm không nói đến những điều vĩ đại xa vời, mà trân trọng cả những thứ giản dị nhất:
“Biết ơn những cánh sẻ nâu đã bay đến cánh đồng
Rút những cọng rơm vàng về kết tổ
Đá dạy ta với cánh diều thơ nhỏ
Biết kéo về cả một sắc trời xanh…”
Những cánh sẻ nâu chăm chỉ, những cọng rơm vàng, những trò chơi tuổi nhỏ – tất cả đều là những bài học đầu đời, dạy ta về tình yêu thiên nhiên, về sự chăm chỉ, về niềm vui giản đơn mà sâu sắc.
Tác giả cũng biết ơn mẹ – người đã tính cho con thêm một tuổi ngay từ khi con còn nằm trong bụng. “Tuổi của mụ” không chỉ là một con số, mà còn là sự nhắc nhở về tình yêu thương và sự hy sinh. Nhờ có mẹ, ta học được cách trân trọng tuổi trẻ, trân trọng từng giây phút sống trên đời.
Nguyễn Khoa Điềm cũng dành những vần thơ để tri ân tiếng Việt – thứ ngôn ngữ đã nuôi dưỡng tâm hồn ta, giúp ta cảm nhận thế giới bằng những thanh âm đẹp đẽ:
“Biết ơn trò chơi tuổi nhỏ mê ly
‘Chuyền chuyền một…’ miệng, tay buông bắt
Ngôn ngữ lung linh, quả chuyền thoăn thoắt
Nên một đời tiếng Việt mãi ngân nga…”
Những trò chơi tuổi thơ như chuyền chuyền không chỉ là niềm vui con trẻ, mà còn là nơi gieo mầm cho tình yêu với ngôn ngữ, với tiếng nói quê hương.
Dấu chân lịch sử và hành trang bước tiếp
Bài thơ không chỉ là lời tri ân đối với thiên nhiên, tuổi thơ và gia đình, mà còn là lời biết ơn đối với những con người đã đi trước, những trang sử đã hun đúc nên một dân tộc kiên cường.
“Biết ơn dấu chân bấm mặt đường xa
Những dấu chân trần, bùn nặng vết
Ta đi học quen dẫm vào không biết
Dáng cuộc đời in mãi dáng ta đi…”
Những dấu chân bùn đất ấy là của cha ông, của những con người đã từng đi qua chiến tranh, qua những ngày gian khó để giữ gìn quê hương. Thế hệ hôm nay đi trên những con đường ấy, vô tư đến trường mà không nhận ra rằng mỗi bước chân mình đặt xuống đã từng có biết bao dấu chân khác in hằn.
Bài thơ khép lại bằng hình ảnh sông Hương – dòng sông của lịch sử, dòng sông từng chứng kiến bao cuộc đấu tranh, bao nỗi đau và căm giận:
“Trăm năm rồi ta đếm bước sông Hương
Vẫn soi thấy niềm đau và nổi giận
Khuôn mặt trẻ bỗng già trên lớp sóng
Ngẩng đầu lên, ta thấy mặt quân thù!”
Có những nỗi đau không phai mờ theo năm tháng, có những ký ức vẫn mãi soi bóng trên dòng nước. Nhưng điều quan trọng là ta đã nhận ra chúng, đã hiểu được quá khứ để tiếp tục bước đi với một tâm thế vững vàng hơn.
Lời kết – Lời chào tuổi trẻ, lời chào tương lai
Lời chào không chỉ là một bài thơ hoài niệm, mà còn là một lời thức tỉnh. Nó khiến ta nhận ra rằng, mỗi con người lớn lên không chỉ nhờ những tháng năm trôi qua, mà còn nhờ vào tất cả những điều nhỏ bé nhưng vĩ đại xung quanh – từ mẹ, từ những trò chơi, từ những dấu chân lịch sử.
Đọc bài thơ, ta thấy lòng mình xao động, thấy biết ơn tuổi thơ, biết ơn quê hương, và cả những thử thách đã giúp ta trưởng thành.
Có lẽ, mỗi người trong chúng ta đều có một “lời chào” như thế – một khoảnh khắc giật mình nhận ra mình đã lớn, đã hiểu hơn về cuộc đời, để rồi từ đó, bước tiếp với một trái tim tràn đầy yêu thương và trách nhiệm.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
