Màu tím Huế
Thôi thế là em cách biệt rồi!
Đường đi mỗi bước lại xa xôi
Tim tím rừng chiều, tim tím núi
Tim tím chiều hôm, tim tím mai
Ban chiều tim tím nhớ mong nhau
Đêm tối kìa em tím rất nhiều
Anh cúi xuống hôn màu tím giấy
Thư về em, tím nét thương đau
Mai mốt rồi đây lầm cát bụi
Anh lại đường xa trải kiếp người
Tim tím rừng chiều, tim tím núi
Chiều hôm nhiều tím thế em ơi!
*
Màu tím Huế – nỗi nhớ hóa thành màu của lòng người
Trong dòng thơ lãng mạn Việt Nam đầu thế kỷ XX, Nguyễn Bính không chỉ là tiếng thơ của làng quê, của những mối tình chân chất mà còn là người mang nỗi buồn thẫm vào từng màu sắc, từng hình ảnh. “Màu tím Huế” là một bài thơ như thế – bài thơ của một nỗi nhớ thương da diết, nơi màu tím không chỉ là màu của Huế, mà còn là màu của chia ly, thương nhớ và tình yêu không thể gần nhau.
Thôi thế là em cách biệt rồi!
Đường đi mỗi bước lại xa xôi
Mở đầu bằng một tiếng thở dài cam chịu. Không có kêu gào, không có oán trách, chỉ có hai dòng ngắn gọn như một lời khẳng định sự thật đau lòng: em đã xa rồi. Cái xa ở đây không chỉ là khoảng cách địa lý, mà là khoảng cách của một cuộc đời rẽ lối, của những trái tim từng gần nay không thể chạm. Mỗi bước đi đều đẩy họ xa nhau thêm một chút, và mỗi bước ấy là một lần đau.
Tim tím rừng chiều, tim tím núi
Tim tím chiều hôm, tim tím mai
Màu tím xuất hiện bốn lần liên tiếp trong hai câu thơ. Một màu sắc mơ màng, nhưng ở đây lại trở thành màu ám ảnh. Tím Huế vốn là sắc của thủy chung, của dịu dàng, nhưng trong nỗi lòng thi sĩ, tím giờ đã thấm vào từng khung cảnh, từ rừng, núi đến thời gian: chiều hôm, buổi mai. Cả không gian và thời gian đều ngập một màu tím buồn – buồn đến mức người đọc có thể cảm thấy như gió cũng mang màu, và sương sớm cũng biết đau.
Ban chiều tim tím nhớ mong nhau
Đêm tối kìa em tím rất nhiều
Màu tím không còn là màu của cảnh vật, mà đã trở thành màu của tâm trạng. “Tím nhớ mong”, “tím rất nhiều” – cách nói đầy cảm tính, như thể nỗi nhớ đã tràn ngập đến độ lan thành sắc tím trên thân thể người yêu, trên thư từ, và trong từng nhịp thở. Câu thơ vừa dịu dàng, vừa tuyệt vọng.
Anh cúi xuống hôn màu tím giấy
Thư về em, tím nét thương đau
Ở đây, màu tím không chỉ là hình ảnh mà còn là xúc cảm hữu hình. Giấy thư – vật gắn kết hai người – mang trên mình màu tím như một vết dấu của thương đau. Cái cúi xuống hôn màu tím giấy không đơn thuần là hành động lãng mạn, mà là một nghi lễ lặng thầm, đầy xót xa: hôn vào nơi lưu giữ nỗi nhớ, nơi duy nhất còn có thể “gần” người con gái đã rời xa.
Mai mốt rồi đây lầm cát bụi
Anh lại đường xa trải kiếp người
Tim tím rừng chiều, tim tím núi
Chiều hôm nhiều tím thế em ơi!
Khổ thơ cuối dường như không còn là lời yêu mà là một lời vĩnh biệt. “Lầm cát bụi” – hình ảnh gợi về kiếp sống vô thường, về cái chết, về sự tan biến. Trong hành trình ấy, anh vẫn mang theo màu tím của em – màu tím đã ám vào cuộc đời, thành bóng chiều, thành hoàng hôn, và không bao giờ phai. Câu kết “Chiều hôm nhiều tím thế em ơi!” là một tiếng gọi thiết tha, nghẹn ngào, như để hỏi lại người xưa, như một cách nói khác của câu: em có còn nhớ anh không?
“Màu tím Huế” là bài thơ về một tình yêu không thành, nhưng không phải vì thế mà tình yêu ấy mất đi vẻ đẹp. Trái lại, tình yêu trong bài thơ lại thấm đượm sự thủy chung, âm thầm và bất tận. Nguyễn Bính đã mượn màu tím để nói về một thứ tình cảm không thể đặt tên – nó vừa là thương, vừa là nhớ, vừa là day dứt và cũng là một nỗi tự tình bất lực trước số phận.
Qua bài thơ, người đọc không chỉ thấy được chất thơ trầm lắng, tha thiết mà còn cảm nhận sâu sắc một thông điệp: khi yêu đủ sâu, thì dù người có xa, tình vẫn còn mãi, sống trong ký ức, trong màu tím của trời đất và cả trong chính tâm hồn người ở lại. Đó là một tình yêu không tan biến, mà chỉ đổi dạng – từ gần gũi thành mênh mông, từ hiện diện thành nỗi buồn, từ cái nắm tay thành một màu sắc lặng thầm len lỏi theo suốt cuộc đời.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
