Miền quê
Lại về mảnh trăng đầu tháng
Mông lung mặt đồng bóng chiều,
Tiếng ếch vùi trong cỏ ấm
Lúa mềm như vai thân yêu
Mùa xuân, là mùa xuân đấy
Thả chim, cỏ nội hương đồng
Đàn trâu bụng tròn qua ngõ
Gõ sừng lên mảnh trăng cong
Có gì xôn xao đằm thắm
Bao nhiêu trông đợi chóng chầy
Đàn em tóc dài mười tám
Thương người ra lính hôm mai
Để rồi bao nhiêu gió thổi
Bên giếng làng, ngoài bến sông
Có tiếng hát như con gái
Cao cao như vầng trăng trong…
*
Miền Quê – Nơi Trở Về Của Những Tâm Hồn
Trong những vần thơ của Miền quê, Nguyễn Khoa Điềm đã vẽ nên một bức tranh quê bình dị nhưng chất chứa biết bao cảm xúc. Đó là miền quê không chỉ của thiên nhiên mà còn là miền quê của ký ức, của những niềm mong đợi và cả những nỗi niềm trăn trở.
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh “mảnh trăng đầu tháng”, lơ lửng trên “mặt đồng bóng chiều”, gợi lên vẻ đẹp thanh bình của làng quê lúc chiều muộn. Tiếng ếch vùi trong cỏ, hương lúa mềm như “vai thân yêu” – tất cả đều gợi nên sự ấm áp, gần gũi, nơi con người và thiên nhiên hòa quyện trong sự dung dị mà sâu lắng.
Rồi mùa xuân về, mang theo sức sống mới:
“Mùa xuân, là mùa xuân đấy
Thả chim, cỏ nội hương đồng
Đàn trâu bụng tròn qua ngõ
Gõ sừng lên mảnh trăng cong”
Mùa xuân không chỉ là sự chuyển giao của đất trời mà còn là mùa của hy vọng, của những điều mới mẻ. Từ hình ảnh đàn trâu quen thuộc đến mảnh trăng cong trên bầu trời, tất cả đều nhuốm một sắc thái dịu dàng, vừa chân thật, vừa nên thơ.
Nhưng trong cái thanh bình ấy, vẫn có những xôn xao lo lắng:
“Đàn em tóc dài mười tám
Thương người ra lính hôm mai”
Ở cái tuổi đẹp nhất của đời người, những cô gái đôi mươi không chỉ biết đến yêu thương mà còn mang nặng nỗi lòng lo cho người lính trẻ. Chiến tranh tuy không hiện hữu trong từng câu chữ, nhưng vẫn âm thầm len lỏi trong từng nỗi nhớ thương. Quê hương dù êm đềm đến đâu cũng không thể ngăn những bước chân lên đường vì nghĩa lớn.
Và rồi, miền quê ấy vẫn mãi là nơi chờ đợi, nơi những cơn gió tiếp tục thổi qua giếng làng, qua bến sông. Nhưng trong không gian ấy, vẫn còn “có tiếng hát như con gái”, vút lên cao như vầng trăng trong. Đó là âm vang của niềm tin, của tình yêu, của khát vọng và cả của sự mong chờ ngày đoàn viên.
Miền quê không chỉ là một bức tranh về cảnh sắc làng quê mà còn là bức tranh của tâm hồn, nơi hội tụ của những kỷ niệm, những giấc mơ, và cả những trăn trở trước thời cuộc. Giản dị nhưng sâu sắc, bài thơ như một lời nhắc nhở về quê hương – nơi dù đi xa đến đâu, con người vẫn luôn mong mỏi được trở về.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
