Một người
Trên cánh đồng lạnh lẽo của mùa gặt cuối cùng
Một người còn lặn lội
Trên từng sợi tóc len lỏi
Gửi gắm một trời mong đợi
Trên cây tre cao những đốt sống thẳng
Từng biết đến tiết tấu tình ái
Sau nỗi buồn bất chợt ngoái lại
Còn nhận ra ánh mắt bao dung
Còn nhớ nước mắt lau trong đêm
Bằng chiếc gối của đàn con khôn lớn
Một người cho ta nương tựa
Khi chính mình đang chao đảo
Cái chết sẽ thua cuộc
Là khi em mỉm cười.
25-3-2008
*
Một Người – Ngọn Lửa Âm Thầm Nhưng Bất Diệt
Bài thơ Một người của Nguyễn Khoa Điềm như một khúc tự tình lặng lẽ nhưng thấm đẫm ý nghĩa về sự tận tụy, hi sinh và niềm tin mãnh liệt vào con người. Ẩn sau những câu chữ giản dị là hình tượng của một con người kiên cường, bền bỉ, âm thầm gánh vác cuộc đời, gieo mầm hy vọng và trở thành điểm tựa cho những người xung quanh.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh đầy ám ảnh về một con người vẫn còn lặn lội trên cánh đồng mùa gặt cuối cùng, khi mọi thứ dường như đã cạn kiệt, khi cái rét và sự hiu quạnh của cuộc đời bao trùm lên cảnh vật:
“Trên cánh đồng lạnh lẽo của mùa gặt cuối cùng
Một người còn lặn lội”
Câu thơ mang đến cảm giác về sự đơn độc, về một hành trình chẳng mấy ai dám bước tiếp. Nhưng người ấy vẫn lặng lẽ đi tới, không dừng lại, không nản lòng. Ở đây, hình ảnh “mùa gặt cuối cùng” có thể hiểu là một sự kiện mang tính tận cùng, có thể là sự suy tàn của một thế hệ, một lý tưởng, hay đơn giản là sự cạn kiệt của sức lực. Nhưng ngay cả trong thời điểm ấy, vẫn có một người không buông bỏ, vẫn kiên trì với những điều mình tin tưởng.
Không chỉ là một con người mạnh mẽ, nhân vật trong bài thơ còn là một biểu tượng của tình yêu thương và niềm hy vọng. Mỗi sợi tóc bạc đi, mỗi vết hằn của thời gian đều chứa đựng những gửi gắm, mong đợi cho thế hệ sau:
“Trên từng sợi tóc len lỏi
Gửi gắm một trời mong đợi”
Đó là hình ảnh của một người mẹ, một người cha, một người thầy, hay một người đã dành cả đời để yêu thương và hi vọng cho những người sau. Và ngay cả khi đã đi qua bao thăng trầm, con người ấy vẫn giữ được sự bao dung, ánh mắt dịu dàng với cuộc đời:
“Sau nỗi buồn bất chợt ngoái lại
Còn nhận ra ánh mắt bao dung”
Có lẽ, những năm tháng trôi qua không chỉ để lại vết nhăn trên khuôn mặt, mà còn tôi luyện một tâm hồn cao cả. Người ấy không chỉ chịu đựng những nỗi đau của riêng mình, mà còn ôm vào lòng cả những buồn vui của người khác.
Điểm nhấn của bài thơ là sự đối lập giữa cái chết và sự sống. Trong khi cái chết luôn chực chờ, thì một nụ cười vẫn có thể chiến thắng tất cả:
“Cái chết sẽ thua cuộc
Là khi em mỉm cười.”
Câu thơ mang đến một cảm giác vừa ấm áp, vừa mạnh mẽ. Cái chết không đơn thuần là sự chấm dứt của thể xác, mà còn là sự băng hoại của tinh thần, của niềm tin. Nhưng chỉ cần còn một nụ cười, còn một niềm hy vọng, thì cái chết không thể chiến thắng.
Bài thơ Một người là một lời nhắc nhở về giá trị của sự kiên trì, của lòng bao dung và niềm tin vào sự sống. Dù cuộc đời có khắc nghiệt đến đâu, chỉ cần còn một người sẵn sàng bước tiếp, sẵn sàng yêu thương, thì cái chết không thể là kết thúc. Và đôi khi, chỉ một nụ cười cũng đủ để giữ lại ánh sáng giữa những ngày u tối nhất.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
