Mưa có nói gì không nhỉ?
Mưa có nói gì không nhỉ
Khi mưa giăng mỏng mảnh giữa trời?
Sông có nói gì không nhỉ
Khi sông trôi phẳng lặng bên người?
Không ai nhớ là mưa đã nói
Những lời buồn trên núi suốt mùa đông
Những cay đắng dòng sông đã gọi
Khi sông trôi qua bãi vắng cuối dòng
Em chẳng kể lại ngày thương xót cũ
Mùa xuân này em có nói gì không?
Tháng 11-2010
*
Mưa, Sông Và Những Lời Chưa Nói
Có những cơn mưa rơi mà chẳng ai nghe thấy tiếng, có những dòng sông chảy mà chẳng ai biết chúng đã từng gào thét hay lặng lẽ khóc than. Bài thơ Mưa có nói gì không nhỉ? của Nguyễn Khoa Điềm như một câu hỏi bỏ lửng giữa không gian, để mỗi người tự tìm câu trả lời cho riêng mình. Đó không chỉ là câu hỏi về thiên nhiên, mà còn là câu hỏi về lòng người – về những nỗi niềm chất chứa, những lời chưa nói thành lời.
“Mưa có nói gì không nhỉ
Khi mưa giăng mỏng mảnh giữa trời?
Sông có nói gì không nhỉ
Khi sông trôi phẳng lặng bên người?”
Những câu thơ đầu tiên mở ra một không gian rộng lớn, có mưa, có sông, có con người đứng đó lặng lẽ chiêm nghiệm. Mưa rơi mỏng mảnh, sông chảy phẳng lặng – tất cả dường như đang im lặng, nhưng thực ra lại đang nói rất nhiều. Giống như lòng người, những cảm xúc không phải lúc nào cũng cần bộc bạch rõ ràng, mà đôi khi chỉ là những tín hiệu mong manh, những vết tích thời gian để lại trong sâu thẳm tâm hồn.
“Không ai nhớ là mưa đã nói
Những lời buồn trên núi suốt mùa đông
Những cay đắng dòng sông đã gọi
Khi sông trôi qua bãi vắng cuối dòng”
Mưa từng nói những lời buồn bã, nhưng không ai nhớ. Sông từng gọi những nỗi đau, nhưng rồi vẫn xuôi dòng đi mãi. Ở đây, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ nhắc đến sự lãng quên của con người với thiên nhiên, mà còn ám chỉ sự quên lãng trong lòng người – những nỗi đau đã qua, những thương tổn từng khắc sâu, nhưng theo thời gian, có ai còn nhớ đến hay không?
Hình ảnh mưa rơi trên núi suốt mùa đông gợi lên sự dai dẳng của những nỗi buồn, trong khi dòng sông chảy qua bãi vắng lại là biểu tượng cho sự ra đi, cho những điều không thể níu giữ. Đôi khi, nỗi đau không cần ai ghi nhớ, nhưng nó vẫn tồn tại đâu đó, len lỏi qua từng nhịp sống.
“Em chẳng kể lại ngày thương xót cũ
Mùa xuân này em có nói gì không?”
Kết thúc bài thơ là một câu hỏi, nhưng cũng là một niềm mong mỏi. Người con gái trong bài thơ không nhắc lại chuyện cũ, không nói về những nỗi buồn đã qua. Nhưng liệu rằng, mùa xuân này, em có nói gì không?
Câu hỏi ấy vừa là lời chờ đợi, vừa là một nỗi khắc khoải. Khi mùa xuân đến, khi sự sống lại bắt đầu, liệu người ta có dám đối diện với cảm xúc của mình, có dám nói ra những điều còn giấu kín trong tim? Hay sẽ lại như mưa, như sông – lặng lẽ trôi qua, mang theo những điều đáng ra nên được sẻ chia?
Bài thơ Mưa có nói gì không nhỉ? không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng mà còn là một lời nhắn nhủ về cảm xúc con người. Đôi khi, chúng ta im lặng không phải vì không có gì để nói, mà vì không biết có ai muốn lắng nghe hay không. Nhưng cũng như mùa xuân luôn trở lại, lòng người cũng cần một lần được cất lời, để những giấc mơ, những yêu thương không bị chìm vào quên lãng.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
