Ngày đầu năm thăm lão danh tăng

Kính tặng Đại lão Hoà thượng Pháp chủ Thích Phổ Tuệ

Ngày đầu năm đội gió lạnh về thăm Lão danh tăng
Cuối con đường quê lầm bụi trắng

Lão tăng đắp y vàng
Đón chúng tôi
Trong nhà trai vừa đủ che mưa nắng

Người cao như cây gạo làng quê
Gầy gò, khô khẳng
Người nhỏ nhẹ:
Tôi được làm Phật sự làng này…
Mỗi tiếng cứ làm ta rưng nước mắt.

Ngôi chùa không cổ, không kim, không di tích
Đứng bên đê như trụ đá sau ngày lưu lạc
Trên cao, ngọn cờ Phật
Sau hàng tre, rung lên tiếng máy cày vụ xuân

Bền vững như đất
Cuồn cuộn như sông Hồng trước mặt
Mừng Lão danh tăng vừa cất nồi bánh chưng thứ chín ba đời người
Thiền vị giang sơn thấm mỗi ngọn lá dong
Chúng ta đã sống,
Chúng ta đang sống,
Chúng ta sẽ sống…

Mậu Tý, 2008

*

Lão Danh Tăng – Ngọn Đèn Thiền Giữa Dòng Nhân Thế

Ngày đầu năm, trong cơn gió lạnh đầu xuân, Nguyễn Khoa Điềm bước đến thăm một bậc chân tu – Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ. Nhưng chuyến đi ấy không chỉ là cuộc gặp gỡ, mà còn là một cuộc hành trình tìm về cội nguồn tâm linh, tìm về sự tĩnh lặng giữa những biến động vô thường.

“Ngày đầu năm đội gió lạnh về thăm Lão danh tăng
Cuối con đường quê lầm bụi trắng”

Một hình ảnh bình dị mà sâu sắc – con đường quê đầy bụi trắng, như con đường thời gian mà thi nhân đã bước qua để tìm đến trí tuệ và tấm lòng của một bậc cao tăng. Trong sắc vàng của y áo nhà Phật, vị thiền sư hiện lên như một dấu lặng giữa thế gian xô bồ.

“Người cao như cây gạo làng quê
Gầy gò, khô khẳng”

Hình tượng lão tăng được khắc họa thật giản dị mà uy nghiêm. Ngài giống như cây gạo – loài cây thường đứng lặng lẽ bên làng, rễ sâu bám đất, vững chãi qua bao mùa bão tố. Ngài đã trải qua gần một thế kỷ với biết bao thăng trầm của đất nước, nhưng vẫn giữ nguyên lòng kiên định, vẫn là bậc chân tu gắn bó với nhân dân.

“Người nhỏ nhẹ:
Tôi được làm Phật sự làng này…
Mỗi tiếng cứ làm ta rưng nước mắt.”

Câu nói ấy thật giản đơn, nhưng lại khiến lòng người nghẹn ngào. “Làm Phật sự” không phải để cầu danh, cầu lợi, mà để phụng sự chúng sinh, để gieo hạt từ bi giữa đời. Lão danh tăng không nói về những điều cao siêu, không nhắc đến triết lý lớn lao, mà chỉ nói về sự tận tụy với nơi chốn mình gắn bó, với ngôi chùa nhỏ bé bên dòng sông Hồng.

“Ngôi chùa không cổ, không kim, không di tích
Đứng bên đê như trụ đá sau ngày lưu lạc”

Ngôi chùa ấy không mang vẻ huy hoàng của những danh thắng nghìn năm, nhưng lại mang một sức mạnh bền bỉ. Nó là chứng nhân của lịch sử, là nơi nương náu của tâm hồn giữa dòng đời biến động. Và trong chính sự giản dị ấy, tinh thần Phật giáo hiện lên rõ ràng nhất – không phải ở những điều phù phiếm, mà ở sự gắn kết giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên.

“Mừng Lão danh tăng vừa cất nồi bánh chưng thứ chín ba đời người
Thiền vị giang sơn thấm mỗi ngọn lá dong”

Chín mươi ba mùa xuân, chín mươi ba lần lão tăng gói bánh chưng đón Tết – con số ấy không chỉ là biểu tượng của thời gian, mà còn là minh chứng cho sự trường tồn của những giá trị truyền thống. Trong từng chiếc lá dong, trong từng hương vị của đất trời ngày Tết, có cả tinh thần thiền, có cả sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.

“Chúng ta đã sống,
Chúng ta đang sống,
Chúng ta sẽ sống…”

Bài thơ khép lại bằng những lời khẳng định mạnh mẽ. Quá khứ, hiện tại và tương lai đan xen nhau trong dòng chảy bất tận của sự sống. Lão danh tăng vẫn ở đó, như một ngọn đèn thắp sáng con đường thiền, như một trụ đá vững vàng giữa dòng đời. Và những ai tìm đến, dù chỉ một lần, cũng sẽ mang theo ánh sáng ấy đi suốt cuộc đời mình.

Bài thơ Ngày đầu năm thăm lão danh tăng không chỉ là một bài thơ về một bậc chân tu, mà còn là một lời nhắc nhở về giá trị của sự khiêm nhường, lòng tận tụy, và sự gắn bó bền bỉ với quê hương, với cuộc đời. Trong cõi tạm này, khi mọi thứ có thể thay đổi, thì vẫn còn đó những con người sống như ngọn núi, như dòng sông, như cội gạo làng quê – lặng lẽ nhưng bất diệt.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.