Ngày vui

Tôi qua dòng sông yên tĩnh
Con cầu như tiếng ngân vui
Tiếng ve ấm bừng trí nhớ
Sen lên thơm bốn mặt thành
Ngày vui của đời ta đó
Gió thổi đường dài bâng khuâng…

Đất nước ba mươi năm
Trên vai sắt thép
Đi suốt cuộc trường chinh
Đi qua tuổi trẻ
Đi qua những cuộc tiễn đưa lặng lẽ, không hoa
Và bây giờ đất nước nở hoa
Gầm trong hai mươi mốt phát đại bác rung trời
Chào Chiến Thắng!

Đất nước của tôi
Tôi muốn quì trước chân Người
Đặt môi mình trên nguồn thẳm
In trán mình vào cát mặn
Tung tăng hoài mỗi gốc lúa làng quê
Hát khúc đồng dao về Độc Lập, Tự Do…

Mẹ ơi, con trở lại nhà
Sau lưng con cánh cửa chiều khép nhẹ
Mẹ lại ngồi trước bếp chiều lặng lẽ
Nấu cơm cho chúng con ăn
Ôi những hạt gạo nổi chìm ba mươi năm
Đời mẹ tảo tần cay đắng
Từng nuôi chúng con làm nên chiến thắng
Bây giờ chưa đủ chúng con no
Nhưng căn nhà mình lộng gió tự do
Reo tiếng trẻ những mùa làm lụng mới…

Mẹ thân yêu, với tấm lòng trọn vẹn
Mẹ vẫn khơi bếp lửa hồng như cổ tích, ca dao
Về những gì mong đợi ở mai sau…

1975

*

Ngày Vui – Bản Tráng Ca Của Hạnh Phúc và Tự Do

Có những ngày vui không chỉ là niềm vui cá nhân, mà còn là hạnh phúc chung của cả một dân tộc. Ngày vui của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ mang đậm hơi thở của lịch sử, khắc họa khoảnh khắc thiêng liêng khi đất nước giành lại độc lập sau ba mươi năm chiến tranh gian khổ. Đó là ngày mà con người, quê hương, đất nước cùng hòa nhịp trong niềm vui chiến thắng, nhưng không quên đi những đau thương, mất mát và hy sinh đã qua.

Ngày vui – sự hòa quyện giữa thiên nhiên và tâm hồn con người

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm vẽ lên một khung cảnh yên bình, nơi thiên nhiên dường như cũng hòa chung niềm vui với con người:

“Tôi qua dòng sông yên tĩnh
Con cầu như tiếng ngân vui
Tiếng ve ấm bừng trí nhớ
Sen lên thơm bốn mặt thành”

Dòng sông yên tĩnh, cây cầu ngân vang niềm vui, tiếng ve gợi lại ký ức, và hương sen thơm lan tỏa khắp nơi – tất cả những hình ảnh ấy tượng trưng cho một đất nước vừa bước ra khỏi khói lửa chiến tranh, đang hồi sinh trong sự thanh bình.

Bằng những câu thơ nhẹ nhàng, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ tả cảnh, mà còn gieo vào lòng người đọc cảm giác bâng khuâng, xúc động. Sau bao nhiêu năm chinh chiến, có lẽ đây là lần đầu tiên tác giả cảm nhận được sự bình yên thực sự, để rồi nhận ra:

“Ngày vui của đời ta đó
Gió thổi đường dài bâng khuâng…”

Ngày vui ấy không chỉ là chiến thắng, mà còn là sự khởi đầu của một hành trình mới – hành trình tái thiết quê hương.

Ba mươi năm chiến tranh – những bước chân không hoa, nhưng nở hoa ở cuối con đường

Khổ thơ tiếp theo là một bản tổng kết đầy hào hùng nhưng cũng không kém phần xúc động về ba mươi năm chiến tranh:

“Đất nước ba mươi năm
Trên vai sắt thép
Đi suốt cuộc trường chinh
Đi qua tuổi trẻ
Đi qua những cuộc tiễn đưa lặng lẽ, không hoa
Và bây giờ đất nước nở hoa”

Ba mươi năm chiến tranh là ba mươi năm của sắt thép, của những cuộc hành quân không ngừng nghỉ, của những tuổi trẻ đã dâng hiến cho đất nước. Những cuộc tiễn đưa không có hoa, không có lời hẹn ước, chỉ có sự lặng lẽ của những người ra đi và những người ở lại. Nhưng giờ đây, đất nước đã nở hoa – một hình ảnh tương phản đầy xúc động. Những người lính năm xưa ra đi với bàn tay đầy súng đạn, nay trở về trong khúc ca chiến thắng, mang theo mùa xuân của hòa bình.

Hình ảnh “Gầm trong hai mươi mốt phát đại bác rung trời” chính là tiếng hô vang của chiến thắng, khẳng định một thời đại mới – thời đại của Độc Lập, Tự Do.

Trở về quê hương – hạnh phúc bình dị nhưng vô cùng thiêng liêng

Chiến thắng không chỉ là niềm vui trên chiến trường, mà còn là niềm hạnh phúc khi được trở về nhà:

“Mẹ ơi, con trở lại nhà
Sau lưng con cánh cửa chiều khép nhẹ
Mẹ lại ngồi trước bếp chiều lặng lẽ
Nấu cơm cho chúng con ăn”

Giây phút trở về với mẹ, với ngôi nhà thân thuộc, với bữa cơm gia đình – đó mới chính là ý nghĩa đích thực của chiến thắng. Những người lính ra đi vì đất nước, nhưng tận sâu trong lòng, họ cũng chỉ mong một ngày trở về với mái nhà đơn sơ, với ánh mắt thân thương của mẹ, với hương thơm của những hạt gạo quê hương.

Nhưng tác giả cũng không quên nhắc đến những năm tháng hy sinh của mẹ:

“Ôi những hạt gạo nổi chìm ba mươi năm
Đời mẹ tảo tần cay đắng
Từng nuôi chúng con làm nên chiến thắng”

Hạt gạo không chỉ là lương thực, mà còn là biểu tượng của những giọt mồ hôi, của bao nhọc nhằn, tảo tần mà người mẹ đã chịu đựng để nuôi lớn những đứa con của đất nước. Mẹ không cầm súng, không ra chiến trường, nhưng chính mẹ là người đã góp phần làm nên chiến thắng.

Lời hứa với ngày mai – tiếp tục giữ lửa cho tương lai

Bài thơ khép lại bằng hình ảnh người mẹ vẫn lặng lẽ giữ ngọn lửa trong gian bếp nhỏ, như một biểu tượng của sự tiếp nối:

“Mẹ thân yêu, với tấm lòng trọn vẹn
Mẹ vẫn khơi bếp lửa hồng như cổ tích, ca dao
Về những gì mong đợi ở mai sau…”

Chiến tranh đã kết thúc, nhưng hành trình xây dựng đất nước vẫn còn dài. Bếp lửa mẹ khơi không chỉ là bếp lửa của gia đình, mà còn là bếp lửa của quê hương, của những ước vọng về một tương lai tốt đẹp hơn.

Lời kết

Ngày vui của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ đơn thuần là một bài thơ về chiến thắng, mà còn là một bản giao hưởng cảm xúc về sự hy sinh, lòng biết ơn và niềm tin vào tương lai. Bài thơ giúp ta hiểu rằng, hòa bình không chỉ là sự kết thúc của chiến tranh, mà còn là sự khởi đầu của một chặng đường mới – chặng đường dựng xây, phát triển và giữ gìn những giá trị thiêng liêng mà bao thế hệ đã đánh đổi bằng máu và nước mắt.

Và hơn hết, Ngày vui là bài ca về tình yêu – tình yêu đất nước, tình yêu gia đình, tình yêu cuộc sống. Một ngày vui thực sự không chỉ là khi ta giành được chiến thắng, mà là khi ta biết trân trọng những điều giản dị, biết ơn những hy sinh và luôn gìn giữ ngọn lửa của ngày mai.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.