Nghĩ về một nhãn hiệu

Đinh không phải là để đóng cầu
Để đóng ghế, treo tranh, để gắn liền sự vật
Đinh để đóng vào thịt, vào xương, vào mạch đập
Để cắt rời cỏ cây khỏi sông núi xanh tươi
Để nhựa chảy thành dòng, máu rơi xuống đất
Để tượng Giê su một lần đinh nhọn hoắt
Cối đinh… rốc két đinh… đinh, đinh… những mũi nhọn giết người
Những cái đinh của thế kỷ hai mươi
Đóng xuống Việt Nam
Làm tại Mỹ
Bi không phải để lăn tròn trên mặt đất
Trong tay trẻ con hay thí nghiệm Galilê
Bi không quay bánh xe, không chuyền cỗ máy
Để mồ hôi con người bớt chảy
Để chạm nhau cho tiếng trẻ con cười
Bo để khoét tế bào, đốt hồng cầu khét cháy
Giết trẻ con hàng loạt giữa sân chơi.
Bom bi, pháo bi, lựu đạn bi tung ra hình miệng
Rót máu người vào tòa Nhà trắng tanh hôi
Làm tại Mỹ
Màu da cam không phải của mùa cam
Làm nên sắc xanh trời thu, dịu dàng giọng nói
Màu da cam thành màu phản bội
Thiêu cháy trăm tầng là biếc quê hương
Cướp vỏ quế mẹ già, chùm mơ em gái
Thui chột những mầm thai chín tháng mười ngày mong đợi.
Đốt những lâu đài trong triệu thớ gỗ mát Trường Sơn
Hóa học Mỹ, màu da cam chúng đấy
Mười năm trời rải ở Việt Nam
Làm tại Mỹ
Làm tại Mỹ
Những côca – côla những Plây Bôi
Những “quốc gia” và những giống lai
Những nguyên thủ làm hề, những nông dân mất đất
Tên chửi Truyện kiều và thằng ăn gan uống mật
Làm tại Mỹ
Những quốc kỳ vằn vện, những chiến phục rằn ri
Những AR.15, những Thần tượng, những Uyt-xky
Những yêng hùng của Công Bơ Ring, Mỹ Lai, Thụy Dân, Quỳnh Lập
Làm tại Mỹ
Những khu dồn dân, những rào chiến lược
Cả công thức thay màu da xác chết
Và những siêu hình, Thực dụng, Cơ cấu… cũng từ nước Mỹ ra đi
Làm tại Mỹ
Những siêu âm và phản lực
Những chữ “khổng lồ” những chữ “tối tân”
Chúng bay có thể nặn thêm trái đất
Để quay tròn trong quỹ đạo kiêu căng của Lỗu Ngũ Giáo
Nhưng không bao giờ
Không thể có bao giờ
Bay có thể khuất phục một Việt Nam
Làm ra một Việt Nam
Rồi đóng lên một nhãn hiệu trơ mòn:
Làm tại Mỹ
Một đất nước
Từ buổi đầu tiên
Mang dấu hiệu cặp cánh tự do của bầy chim Lạc
Qua suốt bốn ngàn năm
Đến đôi dép Bác Hồ
Đạp lên đầu ba tên đế quốc
Là đất nước không bao giờ chịu nhục
Chịu gói mình thành món hàng của chủ nghĩa tư bản cuồng điên
Là đất nước dám cầm vũ khí, dụng cụ, tài năng sức lực
Xây dựng trên mặt đất này những giá trị to lớn, quanh vinh.

(13.3.1971 – Viết sau ngày diệt một trung đoàn Ngụy ở 723 đường 9, trước ngày Toàn quốc chống Mỹ)

*

“Làm tại Mỹ” – Nhãn hiệu của tội ác và sự bất khuất của Việt Nam

Trước những nỗi đau, mất mát mà chiến tranh gây ra, thơ ca không chỉ là tiếng nói của cảm xúc mà còn là vũ khí sắc bén tố cáo sự tàn bạo, đồng thời khẳng định ý chí kiên cường của con người. Nghĩ về một nhãn hiệu của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ mang đầy tính chiến đấu, không chỉ vạch trần bản chất tàn ác của chiến tranh do Mỹ gây ra ở Việt Nam, mà còn khẳng định sự bất khuất của dân tộc ta trước mọi âm mưu áp đặt và hủy diệt.

“Làm tại Mỹ” – Nhãn hiệu của hủy diệt

Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng hàng loạt hình ảnh biểu tượng để vạch trần những thứ mà nước Mỹ đã tạo ra, không phải để xây dựng, mà để phá hủy, tàn sát:

“Đinh không phải là để đóng cầu
Để đóng ghế, treo tranh, để gắn liền sự vật
Đinh để đóng vào thịt, vào xương, vào mạch đập…”

Những vật dụng tưởng chừng như phục vụ con người lại trở thành công cụ giết chóc. Đinh không chỉ dùng để dựng xây mà còn là thứ cắm vào cơ thể con người, cắt lìa sự sống. Bi cũng không còn là viên bi trẻ con chơi đùa, mà là bom bi hủy diệt. Màu da cam không còn là sắc màu của mùa thu bình yên, mà là chất độc dội xuống quê hương, thiêu rụi cánh rừng, cướp đi sự sống của bao thế hệ.

“Màu da cam thành màu phản bội
Thiêu cháy trăm tầng lá biếc quê hương
Cướp vỏ quế mẹ già, chùm mơ em gái
Thui chột những mầm thai chín tháng mười ngày mong đợi.”

Đọc những câu thơ ấy, ta cảm nhận được nỗi đau thấu tận tâm can của một dân tộc bị tàn phá bởi chiến tranh. Nguyễn Khoa Điềm đã dùng những hình ảnh sắc nét để phơi bày sự thật về những gì nước Mỹ đã làm tại Việt Nam: không chỉ hủy diệt con người, mà còn triệt tiêu cả tương lai của đất nước này.

Chiến tranh không chỉ bằng bom đạn, mà còn bằng âm mưu đồng hóa

Không chỉ có bom đạn, Mỹ còn mang đến những thứ tưởng chừng như vô hại, nhưng thực chất là công cụ của chủ nghĩa thực dân mới:

“Những côca – côla những Plây Bôi
Những “quốc gia” và những giống lai…”

Tác giả vạch trần chiến lược “Mỹ hóa” đất nước ta thông qua văn hóa, lối sống, và chính trị. Từ những thứ giải trí như tạp chí Playboy, rượu whisky, đến những chính sách biến con người thành tay sai cho giặc, tất cả đều có chung một nhãn hiệu: “Làm tại Mỹ.”

Sự bóc trần này không chỉ để lên án, mà còn là một lời cảnh báo: kẻ thù không chỉ muốn xâm lược bằng vũ lực, mà còn muốn đồng hóa, biến đất nước ta thành một phần của đế quốc. Nhưng Việt Nam không phải là một món hàng có thể bị đóng nhãn và bày bán trong cái chợ tư bản ấy.

Việt Nam – Một đất nước không bao giờ khuất phục

Trước tất cả những tội ác mà Mỹ đã gây ra, Nguyễn Khoa Điềm khẳng định rằng Việt Nam không bao giờ chịu khuất phục:

“Nhưng không bao giờ
Không thể có bao giờ
Bay có thể khuất phục một Việt Nam…”

Đất nước này không thể bị áp đặt một nhãn hiệu, bởi ngay từ buổi đầu dựng nước, Việt Nam đã mang trong mình tinh thần tự do của bầy chim Lạc. Từ những đôi dép cao su của Bác Hồ, từ những bàn tay cầm súng bảo vệ quê hương, Việt Nam đã và sẽ mãi là một dân tộc kiên cường.

“Là đất nước dám cầm vũ khí, dụng cụ, tài năng sức lực
Xây dựng trên mặt đất này những giá trị to lớn, quang vinh.”

Câu thơ cuối cùng khẳng định rằng, Việt Nam không chỉ chiến đấu để chống lại sự áp đặt của đế quốc, mà còn để xây dựng một tương lai tự do và xán lạn hơn.

Lời kết

Bài thơ Nghĩ về một nhãn hiệu không chỉ là một bản cáo trạng đanh thép về tội ác của chiến tranh, mà còn là một lời khẳng định mạnh mẽ về tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam. Nguyễn Khoa Điềm đã biến những hình ảnh quen thuộc thành những biểu tượng đầy sức mạnh, vạch trần âm mưu của đế quốc và khẳng định một điều: đất nước này sẽ không bao giờ bị khuất phục.

Những kẻ gieo rắc chiến tranh có thể đóng lên Việt Nam nhãn hiệu “Làm tại Mỹ”, nhưng không thể biến Việt Nam thành một món hàng của chủ nghĩa thực dân. Bởi trên mảnh đất này, từ bốn ngàn năm trước cho đến hôm nay, luôn có những con người sẵn sàng đứng lên, đấu tranh và xây dựng – không phải theo nhãn hiệu của bất kỳ ai, mà bằng chính bàn tay và khát vọng của dân tộc mình.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.