Ngôi sao nhỏ
Liên tiếp mười hôm trời nặng mây mù
Bên cửa sổ nhìn em, bốn phương mịt mờ không thấy
Em đi đâu? Linh hồn tôi bỡ ngỡ
Như con chim con lạc vào một hải đảo đầy đặc sương mù
Mưa gió tơi bời mấy đêm
Kinh thành hoang lạnh, ướt bóng người đi đêm hè phố
Chúi đầu trên sách, bắt chước chàng thư sinh thuở trước
Những mong rộng mở chân trời tiềm thức, hiện bóng hình em
Mưa gió vẫn tơi bời
Đêm nay đầu chúi trên án thư
Ta không ngờ gió cuốn ngàn mây, trời quang, mưa tạnh,
Thao thức vừa nghe tiếng gọi
Giật mình nhìn ra, ta thấy bóng em bên cửa sổ:
Em đã trở về!
Ôi thương thay ngôi sao nhỏ! Qua bao nhiêu mưa gió dập dồn
Em đã đi lạc về phương nao, tự bao giờ,
và đã khóc trên bao nhiêu cánh đồng xa lạ?
Em đã về
Mắt còn ngơ ngác nhìn ta qua cửa sổ
Đi đâu trong bao nhiêu ngày mưa gió
Thân bé bỏng còn run
Vì ngợp gió vô biên?
Nằm yên trong lòng cốc pha lê, mắt lệ cười buồn, em kể:
“Hôm nay thiên đình mở hội ngàn sao,
Trời quang, mưa tạnh,
Em đã về tận thiên cung đội sớ
Quỳ nơi điện ngọc
Xin cho đất cũ thanh bình
Cho hoạn nạn tai ương
Cho binh đao nước lửa
Cho bạo quyền hung ác
Ngừng tay trên mảnh đất nghèo khổ quê hương “.
Tiếng gọi của em vang thấu ngàn sao,
ngập ngừng từng giọt lưng chừng không gian muốn rụng,
Cho ta cảm ơn muôn trùng tinh đẩu
Những viên kim cương niềm tin bất diệt, những bông hoa
nở sáng trên cánh đồng tâm thức bao la.
Ngôi sao bé nhỏ đã về
Mắt tôi đầm lệ
Tôi gọi tên tôi
Mà tâm tư chợt thấy rưng rưng.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Chắp tay nguyện cầu cho bồ câu trắng hiện (NXB Lá Bối, 1965) gồm những bài thơ kêu gọi hoà bình cho Việt Nam)
*
“Ngôi sao nhỏ – Hồi âm từ cõi lòng hòa bình”
Giữa cơn mưa gió của một thời đại khốc liệt, khi lòng người lạnh lẽo như phố vắng trong đêm hè, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã viết nên bài thơ “Ngôi sao nhỏ” như một lời thở dài đầy từ bi và hy vọng, gửi gắm đến thế giới niềm tin bất tuyệt vào sự trở về của ánh sáng, của tình thương, và trên hết – của hòa bình.
1. Một linh hồn lạc lõng giữa màn sương thế sự
“Liên tiếp mười hôm trời nặng mây mù
Bên cửa sổ nhìn em, bốn phương mịt mờ không thấy”
Trong khung cảnh đó, người đọc dễ dàng cảm nhận được nỗi trống vắng không chỉ là của một cá nhân, mà là của cả một dân tộc, của một tâm hồn khao khát ánh sáng trong những ngày đất nước đầy đau thương. “Em” – trong bài thơ – không chỉ là một người, mà là biểu tượng của niềm tin, của hi vọng, của sự sống còn tinh khôi đã thất lạc trong bao lớp mù sương của chiến tranh, khổ đau, và bất định.
2. Mưa gió ngoài trời – và trong cả nội tâm
“Mưa gió tơi bời mấy đêm
Kinh thành hoang lạnh, ướt bóng người đi đêm hè phố”
Hình ảnh “người đi đêm hè phố” là chính tác giả – hay là chúng ta, những người sống trong một thế giới nhiều lo âu, đang cố níu lại những điều đẹp đẽ đã mất. Thiền sư kể lại hành trình nội tâm: chúi đầu vào sách như chàng thư sinh xưa, mong hình bóng “em” trở về từ miền tiềm thức. Nhưng mưa gió vẫn tơi bời. Nghĩa là, khổ đau vẫn còn đó, chiến tranh chưa dừng, và lòng người vẫn chưa nguôi cơn loạn.
3. Rồi em trở về – như một điều kỳ diệu
“Giật mình nhìn ra, ta thấy bóng em bên cửa sổ:
Em đã trở về!”
Khoảnh khắc “em” trở lại không ồn ào, không chói sáng mà bằng một dáng nhỏ nhoi bên cửa sổ, khiến người đọc nghẹn ngào. Đó là sự hồi sinh của hy vọng, là sự thắp lại niềm tin rằng sau mười hôm mây mù, sau bao ngày chiến chinh, sự sống sẽ vẫn quay về mỏng manh mà kiên định. “Em” run rẩy vì gió, mắt ngơ ngác – nhưng chính vì thế mà em chân thật, dễ tổn thương, và rất người.
4. Lời nguyện giữa thiên đình – là khúc kinh cho nhân loại
“Em đã về tận thiên cung đội sớ
Quỳ nơi điện ngọc
Xin cho đất cũ thanh bình”
Ở đây, hình ảnh “em” hóa thân thành một thiên sứ, mang khổ đau của quê hương đến dâng lên giữa thiên đình. Hành động “quỳ nơi điện ngọc” không phải để van xin thần linh – mà là lời cầu nguyện được phát ra từ lòng từ bi sâu sắc: cầu cho chiến tranh ngừng lại, cho bạo lực buông tay, cho con người thôi giết lẫn nhau. Bài thơ chạm tới một cốt lõi phổ quát nhất của nhân loại – khát vọng sống trong một thế giới an hòa, không có máu và nước mắt.
5. Ngôi sao bé nhỏ – biểu tượng của niềm tin bất diệt
“Cho ta cảm ơn muôn trùng tinh đẩu
Những viên kim cương niềm tin bất diệt”
Từ một ngôi sao nhỏ, Thiền sư thấy cả bầu trời rộng lớn những vì sao khác – những tấm lòng, những ý nguyện, những hy vọng đang sáng lên trong cõi tối. Thơ ở đây không chỉ là biểu cảm, mà là lời khấn nguyện sống động, nâng người đọc dậy từ vực sâu hoài nghi, để thấy được: niềm tin, một khi được gìn giữ, có thể lan tỏa như sao giữa bầu trời khổ đau.
6. Gọi tên chính mình – để tìm lại nhân tính
“Ngôi sao bé nhỏ đã về
Mắt tôi đầm lệ
Tôi gọi tên tôi
Mà tâm tư chợt thấy rưng rưng.”
Câu kết này là đỉnh cao của sự tỉnh thức. Khi thấy “em” trở về – là khi “tôi” tìm lại chính mình. Bởi lẽ, “em” là phần sáng trong tâm hồn tôi, là niềm tin tôi từng đánh mất giữa những ngày hỗn loạn. Gọi tên mình trong nước mắt, là lúc con người quay trở về với bản tính chân thật, từ bi, bất hại.
Kết: Một bài thơ – một vì sao tâm linh giữa đêm đen nhân loại
“Ngôi sao nhỏ” không chỉ là một bài thơ ca ngợi một ánh sáng mong manh. Nó là tấm bản đồ của sự quay về, là tiếng gọi giữa thời mù mịt, rằng: hãy giữ vững niềm tin, hãy tiếp tục thương yêu, dù cuộc đời có ra sao. Dưới mắt Thiền sư, sự trở về của “em” không chỉ là chuyện của một cá nhân – mà là sự trở về của tình thương và nhận thức vào trong trái tim người đang sống.
Và một khi “em” đã trở về, dù thân bé bỏng còn run, thì chúng ta, dù bao lần hụt hẫng, cũng sẽ đủ can đảm để mỉm cười và bước tiếp.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
