Ngón giai nhân

Đây em gượng khúc tranh này
Mới lên trục gấm nét mày đã cau
Em ơi nhấn mạnh thì đau
Em ơi nhấn nhẹ khôn lau nét buồn
Tiếng mau e ruột như cồn
Lại trong tiếng đục luống hờn bấy thân
Tình anh luỵ ngón giai nhân
Sống lìa nay được ấy ngần đoàn viên.

*

Ngón Giai Nhân – Nỗi Đau Của Tình Yêu Và Nghệ Thuật

Bích Khê – nhà thơ tài hoa bạc mệnh của thi đàn Việt Nam – luôn để lại trong thơ mình những rung cảm tinh tế, những thanh âm vang vọng từ một cõi đẹp mà u buồn. Ngón giai nhân là một bài thơ ngắn nhưng hàm chứa biết bao xao động, vừa là tiếng lòng của một kẻ si tình, vừa là sự giằng xé giữa đam mê nghệ thuật và nỗi đau nhân thế.

Tiếng đàn – tiếng lòng day dứt

“Đây em gượng khúc tranh này
Mới lên trục gấm nét mày đã cau.”

Hình ảnh người con gái gảy khúc tranh, nhưng chưa kịp ngân lên âm điệu, đôi mày đã khẽ cau. Phải chăng vì giai điệu quá buồn? Hay vì chính tâm hồn người nghệ sĩ đang mang một nỗi đau không tên?

Tiếng đàn trong thơ Bích Khê không đơn thuần là âm thanh, mà là tiếng vọng của tâm hồn, của những rung cảm sâu kín nhất. Tựa như một trái tim nhạy cảm chạm vào nỗi đau, dù chỉ khẽ chạm cũng đủ để xót xa.

Nỗi đau của nghệ thuật và tình yêu

“Em ơi nhấn mạnh thì đau
Em ơi nhấn nhẹ khôn lau nét buồn.”

Chỉ một câu thơ mà chất chứa cả một triết lý sâu sắc về nghệ thuật và cuộc đời. Đàn nhấn mạnh thì đau, nhấn nhẹ thì buồn – đó là sự giằng xé giữa hai cực của cảm xúc. Tình yêu cũng vậy: khi quá mãnh liệt, nó có thể làm con người tổn thương; khi quá mờ nhạt, nó lại khiến lòng trống trải, tiếc nuối.

Bích Khê như muốn nói rằng nghệ thuật và tình yêu luôn là những con dao hai lưỡi – càng dấn sâu, càng đớn đau, nhưng không thể dừng lại, bởi đó là lẽ sống của những tâm hồn đa cảm.

Tiếng lòng của kẻ si tình

“Tiếng mau e ruột như cồn
Lại trong tiếng đục luống hờn bấy thân.”

Tiếng đàn dồn dập như một cơn sóng lòng cuộn trào, rồi lắng xuống thành những âm trầm, chất chứa hờn tủi. Phải chăng đó là tiếng lòng của một kẻ si tình, yêu đến quặn thắt, nhưng cũng đầy hờn giận vì không thể chạm đến một tình yêu trọn vẹn?

Sự đoàn viên trong cõi mộng

“Tình anh luỵ ngón giai nhân
Sống lìa nay được ấy ngần đoàn viên.”

Câu thơ cuối cùng như một tiếng thở dài. Người nghệ sĩ si mê giai nhân, si mê tiếng đàn, si mê cái đẹp – nhưng lại bị chính những điều ấy giày vò. Cuộc đời là những cuộc chia ly, nhưng chỉ trong nghệ thuật, trong cái chết, con người mới tìm được sự đoàn viên trọn vẹn.

Bích Khê dường như đang nói về một sự hợp nhất giữa tình yêu và cái đẹp, một thứ hạnh phúc mong manh mà chỉ có thể đạt được khi con người bước qua ranh giới giữa thực và mộng.

Lời kết

Ngón giai nhân không chỉ là một bài thơ về tiếng đàn, mà còn là một bản nhạc buồn về tình yêu, nghệ thuật và những nỗi đau không lời. Tiếng đàn vang lên như tiếng lòng của một tâm hồn đa cảm, vừa khát khao, vừa đau đớn. Bích Khê đã để lại trong thơ mình một triết lý sâu sắc: cái đẹp luôn đi kèm với nỗi buồn, và nghệ thuật chân chính là nghệ thuật của những tâm hồn biết đau.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.