Ngọn gió
Tặng Vũ Duy Thông
Đêm Thành Công mất điện quá khuya
Anh đến thăm tôi như ngọn gió
Như trăng lạnh xô vào khung cửa
– Mình đây!
Và lập tức giọng anh ấm áp tràn đầy
Trong ánh sáng ngọn đèn dầu nghiêng ngả
Anh đến báo một tin như lửa
Về cuộc chia tay không kịp hẹn giờ
Tôi biết
Gia đình anh bố mẹ đều già
Ông cụ đang mắc chứng bại liệt
Rất thương bố – anh là con một…
Anh nói:
Vợ mình đã khóc
Nhưng với vợ con mình rất yên tâm
Có gì đâu – “Khi Tổ quốc cần…”
Câu thơ bạn vụt ngời trong trí nhớ
Cái ánh sáng Cuộc chia ly màu đỏ
Đâu phải thơ mà kỳ diệu hơn nhiều
Là ngọn lửa soi tấm lòng chân thật
Ta đang sống những ngày quyết liệt
Những ngày không bình yên
Bọn giết người đang hò hét chiến tranh
Máu biên giới hai miền đã đổ
Rau mậu dịch một hào một mớ
Con buôn lên giá một đồng
Những di chứng của bệnh sốt rét rừng
Còn lại trong tôi – tôi biết lắm
Lạng thịt dành hai ngày không phải cho bố ốm
Mà rim rè con ăn…
Đêm thượng tuần nhọn hoắt lưỡi gươm trăng
Phút yên lặng trong vòng tay xiết chặt
Cùng thấu nỗi vắng xa và niềm tin ở nơi nhau có mặt
Anh hẹn:
Mình có thể về sớm
Có thể về muộn
Và cũng có thể không về…
Với quân thù quái gở dường kia
Tôi hiểu sâu sắc anh đang nghĩ gì về chúng…
Anh đi rồi
Đèn bỗng nhiên bật sáng
Nhạc đài vừa báo hết bản tin đêm…
– “Khi Tổ quốc cần…”: Nguyên văn: “Khi Tổ quốc cần họ cũng biết xa nhau”. Đây là một câu trong bài thơ “Cuộc chia ly màu đỏ” của nhà thơ liệt sĩ Nguyễn Mỹ.
*
Ngọn Gió Của Lòng Yêu Nước
Có những cuộc gặp gỡ diễn ra trong tĩnh lặng, nhưng lại để lại dư âm mãi mãi. Có những cuộc chia ly diễn ra trong vội vã, nhưng lại khắc sâu vào tâm khảm người ở lại. “Ngọn gió” của Tô Hà là một bài thơ như thế một câu chuyện nhỏ về một người lính trước giờ ra trận, nhưng cũng là bản hùng ca về lòng yêu nước, về những con người lặng lẽ ra đi vì một điều lớn lao hơn bản thân họ.
Cuộc gặp gỡ trong bóng tối – một ngọn gió đến bất ngờ
“Đêm Thành Công mất điện quá khuya
Anh đến thăm tôi như ngọn gió
Như trăng lạnh xô vào khung cửa
– Mình đây!”
Khung cảnh bài thơ mở ra bằng một đêm Hà Nội mất điện. Giữa không gian tối tăm, người bạn một người lính xuất hiện “như ngọn gió”, như ánh trăng lạnh len qua cửa. Hình ảnh ấy không chỉ miêu tả sự bất ngờ của cuộc viếng thăm, mà còn gợi lên một cảm giác mong manh, xa xôi. Anh đến như một cơn gió, và có lẽ anh cũng sẽ đi như một cơn gió nhanh chóng, không hẹn ngày trở lại.
Nhưng ngay khi người lính ấy bước vào, sự ấm áp đã tràn ngập căn phòng nhỏ:
“Và lập tức giọng anh ấm áp tràn đầy
Trong ánh sáng ngọn đèn dầu nghiêng ngả
Anh đến báo một tin như lửa
Về cuộc chia tay không kịp hẹn giờ”
Một ngọn gió lạnh, nhưng một ngọn lửa rực cháy. Người lính mang đến một tin quan trọng: cuộc chia tay không hẹn trước. Anh phải ra trận, phải rời xa gia đình, vợ con, bạn bè, để lên đường làm nhiệm vụ. Cuộc đời những người lính là thế sẵn sàng đi bất cứ lúc nào, sẵn sàng hy sinh khi Tổ quốc cần.
Lòng trắc ẩn của người lính – khi tình thân phải nhường chỗ cho nghĩa lớn
Giữa cuộc trò chuyện vội vã, ta thấy được những điều trăn trở trong lòng người ra đi:
“Gia đình anh bố mẹ đều già
Ông cụ đang mắc chứng bại liệt
Rất thương bố – anh là con một…”
Anh là con trai duy nhất trong gia đình, cha già bệnh nặng, mẹ đã lớn tuổi. Lý ra, anh phải là người ở lại để chăm sóc, để làm tròn chữ hiếu. Nhưng giữa trách nhiệm với gia đình và nghĩa vụ với đất nước, anh đã chọn con đường ra trận.
“Anh nói:
Vợ mình đã khóc
Nhưng với vợ con mình rất yên tâm
Có gì đâu – ‘Khi Tổ quốc cần…'”
Câu nói đầy nhẹ nhàng nhưng lại nặng lòng biết bao! Vợ anh đã khóc, nhưng anh không dao động. Vì anh hiểu rằng đất nước đang cần những người lính như anh.
Và tác giả chợt nhớ đến câu thơ trong bài “Cuộc chia ly màu đỏ” của Nguyễn Mỹ:
“Khi Tổ quốc cần họ cũng biết xa nhau…”
Những cuộc chia ly như thế đã trở thành một phần của lịch sử dân tộc. Không chỉ riêng anh, mà biết bao người vợ tiễn chồng, biết bao người mẹ tiễn con, biết bao người lính lên đường với một tâm thế nhẹ tênh mà lòng nặng trĩu.
Cuộc sống thời chiến – khó khăn và hy sinh
Giữa cuộc trò chuyện về chiến sự, người lính không quên nhắc đến những khó khăn của thời cuộc:
“Ta đang sống những ngày quyết liệt
Những ngày không bình yên
Bọn giết người đang hò hét chiến tranh
Máu biên giới hai miền đã đổ
Rau mậu dịch một hào một mớ
Con buôn lên giá một đồng…”
Cuộc sống thời chiến không chỉ có bom đạn, mà còn có cả những khó khăn thường nhật giá cả leo thang, thực phẩm khan hiếm, bệnh tật hoành hành. Nhưng dù cuộc sống có khắc nghiệt đến đâu, những người lính vẫn sẵn sàng ra đi, vẫn mang trong mình niềm tin vào ngày mai.
“Những di chứng của bệnh sốt rét rừng
Còn lại trong tôi – tôi biết lắm
Lạng thịt dành hai ngày không phải cho bố ốm
Mà rim rè con ăn…”
Những vết thương chiến tranh không chỉ là những vết thương trên da thịt, mà còn là những nỗi đau âm ỉ kéo dài. Người lính hiểu rất rõ sự khắc nghiệt của cuộc đời, nhưng anh vẫn chọn bước tiếp, vì có những điều lớn hơn bản thân mình.
Lời từ biệt – có thể trở về, có thể không
Trong khoảnh khắc chia tay, người lính để lại một lời hẹn đầy bất định:
“Anh hẹn:
Mình có thể về sớm
Có thể về muộn
Và cũng có thể không về…”
Không ai biết trước điều gì sẽ xảy ra trong chiến tranh. Người lính ấy có thể sẽ trở về, cũng có thể sẽ nằm lại nơi chiến trường xa lạ. Nhưng dù thế nào đi nữa, anh vẫn ra đi với lòng kiên định, với niềm tin vào chính nghĩa.
Và rồi, khi anh đi rồi, đột nhiên đèn bật sáng, như một sự trùng hợp đầy ám ảnh:
“Anh đi rồi
Đèn bỗng nhiên bật sáng
Nhạc đài vừa báo hết bản tin đêm…”
Ánh sáng bật lên, nhưng lòng người ở lại vẫn chìm trong bóng tối của lo âu, của thương nhớ. Người lính đã đi, mang theo cả một phần của trái tim những người ở lại.
Lời kết – Khi ngọn gió mang theo những ước mơ và hy vọng
“Ngọn gió” không chỉ là một cuộc trò chuyện giữa hai người bạn, mà còn là một lời tri ân dành cho những con người đã lặng lẽ ra đi vì đất nước. Người lính trong bài thơ không có tên, nhưng anh đại diện cho hàng ngàn người lính khác những con người bình dị nhưng vĩ đại, những người đã gác lại hạnh phúc riêng tư để bảo vệ quê hương.
Tô Hà đã viết bài thơ này không chỉ để kể lại một kỷ niệm, mà còn để nhắc nhở chúng ta về lòng yêu nước, về tinh thần sẵn sàng hy sinh của những người lính trong thời chiến. Ngọn gió mang theo hơi lạnh của đêm, nhưng cũng mang theo ngọn lửa của niềm tin, của ý chí kiên cường.
Và có lẽ, khi đọc bài thơ này, chúng ta sẽ hiểu hơn về giá trị của hòa bình, về những mất mát mà thế hệ cha anh đã trải qua để có được ngày hôm nay…
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
