Người nằm bên Hồ Tây
Kính tặng nhà thơ Phùng Quán
Người nằm chân đưa về Hồ Tây
Gió mùa đông thổi lạnh chân gầy
Cuộc viễn du nào buồn đến vậy
Người hùng thời niên thiếu tôi ơi?
Người mơ mộng một thời đánh giặc
Người tóc râu một thời thị trường
Cuộc viễn du nào buồn đến vậy
Người hùng thời niên thiếu tôi ơi?
Gió vẫn gió của nghìn năm trước
Sóng vẫn sóng của nghìn bể dâu
Hồ Tây đang mùa sương khói
Hồ Tây đang độ hoa đào…
Người hùng thời niên thiếu tôi ơi!
Ngày 24-1-1995
*
Người Hùng Thời Niên Thiếu – Một Giấc Mộng Bên Hồ Tây
Bài thơ Người nằm bên Hồ Tây của Nguyễn Khoa Điềm là một lời tiễn biệt đầy xúc cảm, một tiếng vọng từ quá khứ, một nỗi niềm thương tiếc dành cho nhà thơ Phùng Quán – người đã từng sống, chiến đấu và cầm bút với tất cả đam mê, lòng trung thực và sự kiêu hãnh của một nhà thơ chân chính.
“Người nằm chân đưa về Hồ Tây
Gió mùa đông thổi lạnh chân gầy”
Câu thơ mở đầu gợi lên một hình ảnh cô liêu, lặng lẽ. Một con người đã dành cả cuộc đời để sống và viết, giờ đây nằm lại bên Hồ Tây, lặng im trước bao biến thiên của cuộc đời. Cái lạnh của gió mùa đông không chỉ là cái lạnh của thời tiết, mà còn là cái lạnh của số phận, của sự mất mát, của một tâm hồn từng trải qua bao thăng trầm giờ đã yên nghỉ.
“Cuộc viễn du nào buồn đến vậy
Người hùng thời niên thiếu tôi ơi?”
Cụm từ “người hùng thời niên thiếu” lặp lại như một tiếng gọi, một niềm thương nhớ khôn nguôi. Phùng Quán, người đã từng là biểu tượng của sự kiên trung, của tinh thần không khuất phục, nay đã ra đi, mang theo bao giấc mộng, bao lý tưởng một thời. “Cuộc viễn du” ấy không còn là những ngày lên đường với niềm tin và nhiệt huyết, mà là một chuyến đi cô đơn, một cuộc chia xa vĩnh viễn.
“Gió vẫn gió của nghìn năm trước
Sóng vẫn sóng của nghìn bể dâu”
Hồ Tây, chứng nhân của lịch sử, vẫn vậy. Gió vẫn thổi, sóng vẫn vỗ, nhưng con người thì hữu hạn. Phùng Quán đã sống một đời đầy biến động, từng vùng vẫy giữa những cơn sóng dữ của thời cuộc, từng đối diện với bao thử thách, bao nỗi đau. Nhưng rồi, dù là ai, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng không thể cưỡng lại dòng chảy vô tình của thời gian.
“Hồ Tây đang mùa sương khói
Hồ Tây đang độ hoa đào…”
Sương khói bảng lảng, hoa đào vẫn nở – cái đẹp của thiên nhiên vẫn tuần hoàn như chẳng hề bận tâm đến nỗi buồn của con người. Giữa không gian mơ màng ấy, dường như linh hồn của người đã khuất vẫn còn đó, hòa vào gió, vào sóng, vào sắc hồng của những cánh hoa mong manh.
Bài thơ khép lại với câu gọi tha thiết:
“Người hùng thời niên thiếu tôi ơi!”
Không có thêm một lời tiễn biệt, không có sự bi lụy, chỉ còn lại một tiếng gọi đầy thương nhớ, một sự tiếc nuối không thể nói thành lời. Phùng Quán đã sống một đời kiêu hãnh, đã đi hết con đường gian nan của một nhà thơ chân chính. Và dù cuộc đời ông có nhiều nỗi buồn, có những lúc lẻ loi, nhưng ông vẫn là “người hùng” trong lòng những ai yêu mến sự ngay thẳng, trung thực và tài năng của ông.
Hồ Tây vẫn còn đó, gió vẫn thổi, hoa vẫn nở. Nhưng có lẽ, đâu đó trong làn sương khói, vẫn còn một giấc mộng chưa nguôi…
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
