Nói với bạn bè trong cuộc họp

Tôi tin rằng các bạn cũng như tôi
Mỗi chúng ta đều mang một khuôn mặt
Chúng ta có mặt bên nhau như những cây đời
Toả màu xanh cho nhau
Trước nhiệm vụ nặng nề này
Tôi đề nghị các bạn hãy nói rõ ý nghĩ của mình
Những khó khăn và sức lực của mình
Những khả năng làm tròn công việc
Với tất cả lòng yêu cuộc sống
Chúng ta không cần sự lặng im
Không có khuôn mặt
Giấu mặt mình sau người khác
Chúng ta không cần sự hô hào
Không gốc rễ với mồ hôi nước mắt
Chúng ta đây là những cây đời
Bện rễ vào mặt đất
Vươn lên dưới mặt trời
Chúng ta hãy làm việc
Làm việc một trăm lần tốt hơn
Làm việc một ngàn lần tốt hơn
Như sau phần việc này
Sẽ không còn việc gì nữa cả
Để làm nên chủ nghĩa cộng sản

Rồi chúng ta hãy biểu quyết
Không chỉ bằng một cánh tay…

12-1981

*

Những “Cây Đời” Trong Cơn Gió Lớn

Trong cuộc họp – nơi những ý tưởng và trách nhiệm đan xen, Nguyễn Khoa Điềm đã không chọn một giọng điệu cứng nhắc hay đầy khẩu hiệu. Ông không thúc giục, không hô hào, mà chỉ lặng lẽ nói với bạn bè bằng sự chân thành, bằng niềm tin vào con người và ý nghĩa của lao động. Bài thơ Nói với bạn bè trong cuộc họp không chỉ là một lời kêu gọi làm việc, mà còn là một triết lý sống, một tiếng nói của tinh thần dấn thân và trách nhiệm.

Chúng ta có mặt bên nhau như những “cây đời”

“Mỗi chúng ta đều mang một khuôn mặt
Chúng ta có mặt bên nhau như những cây đời
Toả màu xanh cho nhau”

Hình ảnh cây đời trong thơ Nguyễn Khoa Điềm mang một ý nghĩa sâu sắc. Cây đời không đơn độc, mà mọc lên từ đất, bén rễ cùng nhau, vươn tán lá che bóng cho đồng loại. Những con người ngồi cùng nhau trong cuộc họp cũng vậy – họ là những cá thể riêng biệt, có khuôn mặt riêng, nhưng đồng thời họ cùng chung một gốc rễ, cùng chung khát vọng cống hiến và dựng xây.

Nhà thơ tin rằng mỗi người đều có một vai trò, một trách nhiệm với cuộc sống. Nhưng để thực sự góp phần làm thay đổi xã hội, con người không thể chỉ có mặt, mà phải cất lên tiếng nói của chính mình.

Không lặng im, không hô hào – hãy trung thực với chính mình

“Tôi đề nghị các bạn hãy nói rõ ý nghĩ của mình
Những khó khăn và sức lực của mình
Những khả năng làm tròn công việc
Với tất cả lòng yêu cuộc sống”

Ở đây, Nguyễn Khoa Điềm kêu gọi sự trung thực. Ông muốn con người sống thật với những gì mình có – cả những khó khăn, giới hạn, và khả năng. Đó không phải là sự né tránh hay bi quan, mà là một thái độ chân thành, bởi chỉ khi hiểu rõ bản thân, con người mới có thể đóng góp tốt nhất cho cộng đồng.

Nhưng điều mà nhà thơ phản đối chính là sự lặng im không có khuôn mặt và sự hô hào không gốc rễ. Sự lặng im ấy là khi con người né tránh trách nhiệm, không dám thể hiện chính kiến. Còn sự hô hào sáo rỗng thì lại là một hình thức giả tạo – những lời nói không xuất phát từ trái tim, không có gốc rễ từ thực tế cuộc sống.

Với Nguyễn Khoa Điềm, lao động không phải là sự áp đặt, mà là một hành động có ý nghĩa sâu sắc. Khi mỗi người đều ý thức được trách nhiệm của mình, công việc sẽ không còn là gánh nặng, mà trở thành một sự dâng hiến cho đời.

Làm việc như thể “sẽ không còn việc gì nữa cả”

“Chúng ta hãy làm việc
Làm việc một trăm lần tốt hơn
Làm việc một ngàn lần tốt hơn
Như sau phần việc này
Sẽ không còn việc gì nữa cả”

Có lẽ đây là những câu thơ mạnh mẽ nhất trong bài. Nhà thơ không kêu gọi làm việc đơn thuần, mà là làm việc với tất cả sự tận hiến, như thể đây là lần cuối cùng, như thể sau công việc này, không còn gì để làm nữa. Đó là tinh thần làm việc không nửa vời, không trì hoãn, không làm cho có – mà là dốc hết tâm sức để tạo ra điều có giá trị.

Câu thơ ấy không chỉ là một lời kêu gọi trong bối cảnh cụ thể, mà còn là một thái độ sống. Nếu mỗi người đều làm việc với sự tận tụy và trách nhiệm cao nhất, thì cuộc sống sẽ không còn chỗ cho sự lười biếng hay thờ ơ.

Biểu quyết – không chỉ bằng một cánh tay

“Rồi chúng ta hãy biểu quyết
Không chỉ bằng một cánh tay…”

Câu kết của bài thơ đầy ẩn ý. “Biểu quyết” không chỉ là một hành động mang tính hình thức – giơ một cánh tay theo số đông. Mà đó phải là một sự biểu quyết bằng cả trái tim, bằng lao động, bằng những đóng góp thực sự cho cuộc đời.

Cánh tay giơ lên không phải để phô trương sự đồng thuận, mà là một cam kết của từng cá nhân. Một cuộc biểu quyết thực sự có ý nghĩa không nằm ở số lượng cánh tay giơ lên, mà ở những hành động sau đó – con người có thực sự dấn thân hay không.

Lời kết

“Nói với bạn bè trong cuộc họp” không đơn thuần là một bài thơ về lao động, mà còn là một triết lý về cách con người đối diện với cuộc sống. Nguyễn Khoa Điềm không khuyến khích sự lặng im trốn tránh, cũng không cổ vũ những khẩu hiệu rỗng tuếch. Ông kêu gọi một sự trung thực, một sự tận tâm, một tinh thần trách nhiệm thực sự.

Hãy là những “cây đời” vững chãi, không nép mình sau người khác, không giấu mình trong sự im lặng. Hãy nói lên tiếng nói của chính mình, hãy làm việc với tất cả niềm tin, như thể đây là lần cuối cùng mình được cống hiến cho cuộc đời. Và khi cần biểu quyết, hãy biểu quyết bằng chính cuộc đời mình.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.