Ở vườn thực vật Clouj tôi muốn nói…

Tôi đến Clouj
Những ngọn đồi bao quanh thành phố
Những nhà thờ cò
Tháp chuông nhọn hoắt trời xanh.
Từng từng cửa nắng long lanh…
Những mắt người xinh gặp gỡ.
Tất cả… và tất cả…:
Đều làm tôi yêu mến thân tình.

Nhưng làm cho lòng tôi xao xuyến, bâng khuâng…
Trong nhà kính, rèm xanh mát rượi.
Tôi đến đây, lại gặp những cỏ hoa miền nhiệt đới:
Khóm chuối la đà, bên gốc cọ, lá tròn xoe.

Hoa súng tím hồng, dưới những bóng tre.
Cả những lẵng phong lan lá rủ.
Cám ơn bàn tay ai nâng niu, gìn giữ.
Sự sống tươi hồng từ đất nước tôi xa.

Tàu chuối kia, hẳn các bạn không ngờ
Từng đã nguỵ trang ụ pháo.
Và lá cọ che giao thông hào chiến dấu.
Hoa súng này, cô gái dân quân
Đã tặng thương binh với cả trái tim mình.

Tôi muốn nôi với những cặp tình nhân tha thiết
Những nghệ sĩ dâng cả cuộc đời cho cái đẹp.
Những mẹ già dắt cháu tung tăng:
Các bạn đang đi trong bóng mát hoà bình.
Hẳn các bạn phải căm thù lũ giặc.
Nếu chúng đến đây làm cỏ hoa tan nát!

Các bạn ơi, giặc Mỹ đem bom hoá học, lân-tinh
Hoa cỏ trước tôi tuy có hy sinh
Nhưng chúng không giết được sắc hồng xanh thắm.
Và khóm chuối, bóng tre, vẫn đến đây với cả màu tươi hoa súng.

Clouj, 20-4-1970

*

Khúc Tâm Tình Giữa Vườn Hoa Xứ Lạ

Khi đứng giữa một miền đất xa lạ, con người ta thường mang theo trong tim hình bóng quê hương. Trong bài thơ Ở vườn thực vật Clouj tôi muốn nói…, nhà thơ Anh Thơ đã vẽ nên một bức tranh vừa trầm lắng, vừa rực rỡ, nơi những cỏ cây xứ Việt hiện diện giữa lòng châu Âu, để rồi gợi lên bao nỗi niềm sâu kín về đất nước, về chiến tranh và hòa bình.

Những cảm xúc đầu tiên nơi xứ lạ

Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh thành phố Clouj với những ngọn đồi xanh, những nhà thờ cao vút và những ánh mắt thân thiện:

“Những ngọn đồi bao quanh thành phố
Những nhà thờ cò
Tháp chuông nhọn hoắt trời xanh.
Từng từng cửa nắng long lanh…
Những mắt người xinh gặp gỡ.”

Khung cảnh ấy mang vẻ đẹp cổ kính, yên bình, khiến lòng tác giả không khỏi yêu mến. Nhưng chính giữa sự thân thuộc ấy, một điều khác lạ đã làm lòng người xao xuyến: vườn thực vật nơi đây lại có cả những loài cây, loài hoa của quê hương.

Quê hương trong lòng châu Âu

Trong nhà kính xanh mát, người con xa quê bất ngờ gặp lại những hình ảnh quen thuộc:

“Khóm chuối la đà, bên gốc cọ, lá tròn xoe.
Hoa súng tím hồng, dưới những bóng tre.
Cả những lẵng phong lan lá rủ.”

Những loài cây ấy không chỉ là thực vật, mà còn là một phần của Việt Nam, của lịch sử, của ký ức chiến tranh đau thương nhưng kiêu hãnh. Chúng không đơn thuần là những thực thể sống được con người gìn giữ trong vườn thực vật Clouj, mà còn là chứng nhân cho một quá khứ đầy bi tráng của dân tộc.

Sự sống không thể bị hủy diệt

Anh Thơ đã kể lại câu chuyện về những loài cây ấy, không chỉ như một kỷ niệm mà như một lời nhắc nhở sâu sắc:

“Tàu chuối kia, hẳn các bạn không ngờ
Từng đã nguỵ trang ụ pháo.
Và lá cọ che giao thông hào chiến dấu.
Hoa súng này, cô gái dân quân
Đã tặng thương binh với cả trái tim mình.”

Những tán cọ, những tàu chuối không chỉ là một phần của thiên nhiên, mà còn là đồng đội của người lính, là tấm khiên bảo vệ quê hương. Chúng từng che chở những con người chiến đấu vì độc lập, từng chứng kiến những hy sinh thầm lặng nhưng vĩ đại.

Bằng hình ảnh ấy, nhà thơ như muốn gửi đến bạn bè quốc tế một thông điệp: đừng chỉ nhìn những loài cây này bằng ánh mắt thưởng ngoạn đơn thuần, mà hãy hiểu rằng, chúng là biểu tượng của một dân tộc đã đứng lên từ bom đạn, từ đau thương để giành lại hòa bình.

Lời nhắn gửi về hòa bình

Bài thơ khép lại bằng một lời nhắc nhở mạnh mẽ nhưng cũng đầy hy vọng:

“Các bạn ơi, giặc Mỹ đem bom hoá học, lân-tinh
Hoa cỏ trước tôi tuy có hy sinh
Nhưng chúng không giết được sắc hồng.
xanh thắm.”

Dù chiến tranh có tàn khốc đến đâu, dù những kẻ xâm lược có gieo rắc bao nhiêu đau thương, thì sự sống vẫn không bị hủy diệt. Màu xanh vẫn hồi sinh, màu hồng của hoa súng vẫn rực rỡ, như chính tinh thần bất khuất của con người Việt Nam.

Lời thơ cũng là một lời cảnh tỉnh đến những ai đang hưởng thụ hòa bình mà quên đi rằng, hòa bình là điều không tự nhiên có được, mà là kết quả của bao nhiêu máu xương. Nhà thơ muốn những người đang dạo bước dưới bóng mát nơi vườn thực vật Clouj hãy hiểu rằng, nếu chiến tranh xảy ra, thì chính họ cũng sẽ mất đi những điều quý giá nhất.

Lời kết

Bài thơ Ở vườn thực vật Clouj tôi muốn nói… không chỉ đơn thuần là một bài thơ về thiên nhiên hay nỗi nhớ quê hương, mà còn là một lời nhắc nhở về sự sống, về hòa bình và về quá khứ bi tráng của dân tộc Việt Nam.

Dẫu đứng giữa một miền đất xa xôi, tác giả vẫn mang theo trong tim hình ảnh quê hương, và qua từng nhành cây, ngọn cỏ, những ký ức về một dân tộc anh hùng lại trỗi dậy. Bài thơ không chỉ dành cho những người yêu quê hương, mà còn dành cho tất cả những ai đang sống trong hòa bình, để họ hiểu rằng: hòa bình không phải là điều hiển nhiên, mà là một điều thiêng liêng cần được bảo vệ bằng cả trái tim và ý chí.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.