Padmapani
Mười bông hoa trên trời
Mười bông hoa dưới đất
Sen nở trên mi Bụt
Sen nở trong tim người
Bồ tát cầm đóa sen
Dáng nghiêng trời nghệ thuật
Trên cánh đồng sao mọc
Nụ cười trăng mới lên
Tàu lá dừa màu ngọc
Vắt ngang lưng trời khuya
Tâm đi trong tĩnh mặc
Bắt gặp chân như về.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Padmapani – Khi Đóa Sen Nở Giữa Trời Người
Trong tuyển tập Dấu chân trên cát, bài thơ “Padmapani” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một đóa sen từ cõi tĩnh lặng, hé nở giữa không gian của thiền quán, của tình thương, và của cái đẹp không lời. Bài thơ ngắn, nhẹ như một hơi thở, nhưng ngân rung mãnh liệt như tiếng chuông thức tỉnh trong lòng người đi tìm bản thể đích thực.
Mười bông hoa trên trời
Mười bông hoa dưới đất
Câu mở đầu là một cái nhìn trọn vẹn, bao quát hai bờ của hiện hữu: trời và đất, thượng giới và trần gian. Con số mười – tròn đầy, tượng trưng cho sự viên mãn – khiến cho cảnh tượng trở nên như một bức tranh hài hòa giữa vũ trụ và nhân gian, giữa cái vô hình và cái hữu hình. Trời không cao lắm. Đất không thấp lắm. Trong cái nhìn của thiền, tất cả đều có thể dung thông, chạm nhau trong im lặng.
Sen nở trên mi Bụt
Sen nở trong tim người
Hoa sen – biểu tượng của sự thuần tịnh giữa bùn lầy – xuất hiện nơi mi mắt của Bụt, nơi trái tim con người. Hình ảnh ấy không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn là một tuyên ngôn thiền quán: Phật tánh hiện hữu không ở nơi xa xăm mà ở ngay trong tâm khảm ta. Nếu ta lắng lại, ta sẽ thấy sen đang nở – thấy được niềm tin, thương yêu và giác ngộ vẫn âm thầm hiện diện trong từng khoảnh khắc của đời sống.
Bồ tát cầm đóa sen
Dáng nghiêng trời nghệ thuật
Padmapani – Quán Thế Âm với đóa sen trong tay – hiện thân cho lòng từ bi vô hạn. Thiền sư không mô tả dáng ngài một cách cụ thể, mà chỉ gợi ra “dáng nghiêng” như một vầng linh ảnh giữa trời nghệ thuật. Đó là cái đẹp siêu hình, vượt ngoài hình tướng, nhưng lại làm nghiêng lòng người. Cái đẹp ấy không nằm trong trang trí mà trong sự sống tỉnh thức, trong tình thương không điều kiện.
Trên cánh đồng sao mọc
Nụ cười trăng mới lên
Bức tranh thơ bỗng mở ra một cánh đồng đêm, nơi những ngôi sao mọc như hạt giống của ánh sáng. Trong không gian ấy, một “nụ cười” nhẹ như trăng lên – có thể là nụ cười của Bồ tát, của một người tỉnh thức, hay cũng có thể là nụ cười của chính ta, khi bắt gặp mình trong yên tĩnh. Đó là nụ cười không vì một lý do nào cả – nụ cười của từ bi, của chấp nhận và thấu hiểu.
Tàu lá dừa màu ngọc
Vắt ngang lưng trời khuya
Một hình ảnh tưởng chừng tầm thường của quê hương – tàu lá dừa – bỗng hóa thân thành “màu ngọc”, mang giá trị thiêng liêng. Nó “vắt ngang lưng trời khuya” như một cây cầu nhỏ nối giữa thực tại và mộng tưởng, giữa đất và trời, giữa cái đơn sơ và cái tuyệt đối. Với con mắt thiền, cái đẹp không nằm trong sự khác thường, mà trong cái rất thường – nếu ta thật sự hiện diện để thấy.
Tâm đi trong tĩnh mặc
Bắt gặp chân như về.
Khổ thơ kết là trái tim của cả bài: hành trình nội tâm, hành trình trở về. “Tâm đi trong tĩnh mặc” là bước chân của chánh niệm, của quán chiếu sâu sắc trong thinh lặng. Và trong bước chân ấy, ta “bắt gặp chân như” – thực tại tuyệt đối, sự thật rốt ráo không sinh không diệt. Đó không phải là cuộc đi tìm gì xa xôi, mà là sự trở về – về với chính mình, về với con người đích thực, với bản thể thuần khiết ban đầu.
“Padmapani” không phải là một bài thơ để đọc nhanh, mà để thở cùng. Trong từng câu, từng hình ảnh, là lời mời bước vào cõi tĩnh lặng mà ở đó, con người không còn bị chia cắt bởi những nỗi sợ hay ham muốn, mà được ôm ấp bởi tình thương và sự hiểu biết.
Thiền sư không giảng đạo, không thuyết pháp, mà trao tặng một đóa sen. Ai đủ tĩnh lặng, đủ mềm lòng, sẽ thấy sen nở trong tim mình.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
