Phố ngoại ô
Chú bé đầu têu đuổi theo xe ngựa
Nắng tròn xoe – đường xóc nảy ổ gà
Bọn trẻ phố cùng trò nghịch giặc
Tan học về tất cả ùa ra!
Bà hàng tò te mẹt bày xanh đỏ
Thím Hoa kiều với gánh thạch găng
Chậu than quạt thơm lừng ngô nướng
Cổng chợ Con chưa sáng đã ra hàng
Cụ phó cạo với hòm thợ cạo
Chiếc gương treo lấp loá thân bàng
Bác thợ đường dây giải lao ngồi đọc báo
Dưới tàn xanh gió lá tiếng ve ran…
Ngày tấp nập – đêm bộn bề cần mẫn
Tiếng thợ tan ca, tiếng máy vọng liên hồi
Phố tôi đó – bà con tôi đó!
Chú bé đầu têu nghịch ngợm chính là tôi…
Bọn trẻ chúng tôi trưởng thành mỗi đứa
Cậu kỹ sư nhà máy xi măng
Cậu dạy học, cậu khoan dò địa chất
Cậu tung hoành đánh giặc suốt mười năm…
Phố nao nức sau ngày thắng giặc
Người về vó ngựa giòn tan!
Các em bé đã nghịch theo kiểu khác
Trước thơ ngây tôi vẫn nhận ra mình…
Cùng đất nước công trường đang vỗ cánh
Phố ngoại ô – đường xé nắng xe đan…
Ngày bạn đến có thể là khác lắm
Nhưng còn đây – tên phố lẫn tên làng…
1976
*
Phố Ngoại Ô – Dòng Chảy Của Ký Ức Và Sự Đổi Thay
Bài thơ “Phố ngoại ô” của Tô Hà mở ra một không gian đầy sống động và thân thuộc – một góc phố nhỏ nơi ngoại ô, nơi những tiếng cười trẻ thơ, những gánh hàng rong, những âm thanh của cuộc sống ngày thường hòa quyện vào nhau, tạo nên một bức tranh giản dị nhưng đầy sức sống. Đó không chỉ là một miền ký ức, mà còn là hình ảnh của một đất nước đang vươn lên sau chiến tranh, nơi mỗi con người đều mang trong mình sức mạnh để xây dựng một tương lai tươi sáng.
Một góc phố trong trẻo của tuổi thơ
Bài thơ bắt đầu bằng hình ảnh của một đám trẻ nghịch ngợm, mà nổi bật là “chú bé đầu têu” chạy đuổi theo xe ngựa. Cảnh tượng ấy thật hồn nhiên, trong sáng, gợi nhớ đến một thời thơ ấu vô tư, nơi mà niềm vui có thể đến từ những điều nhỏ bé nhất:
“Chú bé đầu têu đuổi theo xe ngựa
Nắng tròn xoe – đường xóc nảy ổ gà
Bọn trẻ phố cùng trò nghịch giặc
Tan học về tất cả ùa ra!”
Những đứa trẻ ấy chính là nhịp đập của phố ngoại ô – đầy năng lượng, đầy sức sống, hồn nhiên mà sôi nổi. Bên cạnh hình ảnh những trò nghịch ngợm của trẻ con, bài thơ còn tái hiện một cách chân thực không khí nhộn nhịp của khu chợ quê với những quán hàng rong, những người lao động bình dị:
“Bà hàng tò te mẹt bày xanh đỏ
Thím Hoa kiều với gánh thạch găng
Chậu than quạt thơm lừng ngô nướng
Cổng chợ Con chưa sáng đã ra hàng”
Từng câu chữ như một thước phim quay chậm, ghi lại từng góc phố, từng con người với những công việc thường ngày. Mỗi nhân vật, từ “cụ phó cạo” với chiếc gương treo lấp loá, đến bác thợ đường dây ngồi đọc báo dưới bóng cây, đều là một phần của phố ngoại ô – những con người bình dị nhưng góp phần tạo nên hơi thở của cuộc sống.
Sự trưởng thành và những đổi thay
Nhưng rồi thời gian trôi qua, những đứa trẻ nghịch ngợm ngày nào cũng đã trưởng thành. Chúng không còn là những cậu bé đuổi theo xe ngựa, mà mỗi người đều đã có một con đường riêng, góp sức mình cho quê hương, đất nước:
“Bọn trẻ chúng tôi trưởng thành mỗi đứa
Cậu kỹ sư nhà máy xi măng
Cậu dạy học, cậu khoan dò địa chất
Cậu tung hoành đánh giặc suốt mười năm…”
Những đứa trẻ ấy không chỉ lớn lên về thể xác, mà còn trưởng thành trong ý thức, trong trách nhiệm với đất nước. Có người trở thành kỹ sư, người dạy học, người tham gia chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Từ một góc phố nhỏ, họ đã bước ra thế giới, mang theo trong mình những ký ức tuổi thơ nhưng cũng gánh trên vai trọng trách của người trưởng thành.
Và rồi, khi đất nước hoà bình, khi chiến tranh lùi xa, phố ngoại ô cũng thay đổi. Nhưng sự đổi thay ấy không làm mất đi những giá trị cốt lõi, mà chỉ làm cho nơi đây thêm phần náo nức, hân hoan:
“Phố nao nức sau ngày thắng giặc
Người về vó ngựa giòn tan!
Các em bé đã nghịch theo kiểu khác
Trước thơ ngây tôi vẫn nhận ra mình…”
Những đứa trẻ mới lại tiếp nối thế hệ trước, nhưng đâu đó trong những trò chơi, trong những nụ cười hồn nhiên, người kể chuyện vẫn thấy hình bóng của chính mình ngày xưa. Ký ức không mất đi, mà chỉ chuyển giao, tiếp tục sống trong những thế hệ sau.
Phố ngoại ô – Một phần của đất nước đang vươn lên
Dù thời gian có trôi qua, dù những con đường có thể đã thay đổi, nhưng tên phố, tên làng vẫn còn đó, như một chứng nhân của lịch sử, của những ký ức không thể phai mờ:
“Cùng đất nước công trường đang vỗ cánh
Phố ngoại ô – đường xé nắng xe đan…
Ngày bạn đến có thể là khác lắm
Nhưng còn đây – tên phố lẫn tên làng…”
Lời thơ nhẹ nhàng nhưng đầy sức nặng, như một lời khẳng định rằng dù cuộc sống có phát triển, dù ngoại ô có thể khoác lên mình một diện mạo mới, nhưng bản sắc của nó, ký ức của những con người từng gắn bó với nơi đây, vẫn sẽ luôn còn đó, vững bền theo năm tháng.
Lời kết – Một bản hòa ca về ký ức và tương lai
“Phố ngoại ô” không chỉ là bài thơ về một góc phố nhỏ, mà còn là câu chuyện về sự trưởng thành, về những đổi thay của đất nước. Đó là một hành trình từ tuổi thơ hồn nhiên đến trách nhiệm của người trưởng thành, từ những ngày tháng bình dị đến những năm tháng chiến đấu vì quê hương.
Bài thơ vẽ nên một bức tranh về quá khứ và hiện tại, nơi mà ký ức tuổi thơ hòa quyện với những bước chân trưởng thành, nơi mà sự đổi thay không làm mất đi bản sắc, mà chỉ làm cho nó thêm phần sâu sắc hơn.
Đọc “Phố ngoại ô”, ta không chỉ thấy một góc phố, mà còn thấy cả một chặng đường của đất nước, một chặng đường đầy biến động nhưng cũng tràn đầy niềm tin vào tương lai. Và dù thời gian có trôi đi, dù phố xá có đổi thay, thì những ký ức, những con người từng gắn bó với nơi đây vẫn sẽ mãi là một phần không thể thiếu trong bức tranh của cuộc đời.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
