Phổ Thông mười năm cảm nghĩ
Mười năm, chỉ mới bước đầu thôi,
Nghiệp chướng đành mang hết nợ đời.
Buồn chán nhân tâm toan bỏ mặc,
Ngậm ngùi bút hận khó buông trôi.
Trời già muốn dỡn, ừ cho dỡn,
Sức trẻ còn bơi, vẫn cứ bơi.
Lánh bọn văn nô, phường xảo trá,
Gắng thành nhiệm vụ chín mười mươi.
Bài thơ này do tác giả cảm tác nhân ngày kỷ niệm Phổ Thông tạp chí năm thứ 10 (5-11-1967).
*
Mười Năm Phổ Thông – Một Hành Trình Cô Độc và Kiên Cường
1. Mười Năm – Chỉ Mới Bắt Đầu
Mười năm, chỉ mới bước đầu thôi,
Nghiệp chướng đành mang hết nợ đời.
Mười năm không phải là một quãng thời gian ngắn, nhưng với Nguyễn Vỹ, đó chỉ mới là bước đầu. Ông không xem đó là một chặng đường hoàn tất, mà là sự khởi đầu đầy chông gai của một người cầm bút. Câu thơ chứa đựng sự cam chịu, nhưng cũng đầy quyết tâm. “Nghiệp chướng” ở đây không phải là gánh nặng thông thường, mà là món nợ ông mang với đời, với văn chương, với lý tưởng của mình.
Suốt mười năm, Phổ Thông tạp chí không chỉ là một tờ báo, mà còn là biểu tượng cho tinh thần phản kháng, cho sự trung thực trong làng báo chí. Nhưng con đường ấy không dễ đi, khi Nguyễn Vỹ phải đối mặt với những cơn sóng ngầm từ xã hội, từ chính những con người làm nghề cầm bút như ông.
2. Bút Hận Không Buông, Nhưng Lòng Đầy Ngậm Ngùi
Buồn chán nhân tâm toan bỏ mặc,
Ngậm ngùi bút hận khó buông trôi.
Mười năm đấu tranh với đời, với những điều giả dối, với những bất công đã khiến Nguyễn Vỹ có lúc muốn bỏ mặc. Ông chán nản vì nhân tâm con người quá đổi bạc bẽo, vì những giá trị mà ông trân quý lại bị chà đạp. Nhưng dù có buồn, có chán nản đến đâu, thì ngọn bút vẫn không thể buông.
“Ngậm ngùi bút hận” – một nỗi đau không thể nói thành lời, một sự bất lực khi phải chứng kiến những điều trái tai gai mắt mà không thể làm gì khác ngoài viết ra. Đó là nỗi khổ của người cầm bút chân chính trong một xã hội đầy xảo trá.
3. Trời Dỡn, Nhưng Người Còn Chống Chọi
Trời già muốn dỡn, ừ cho dỡn,
Sức trẻ còn bơi, vẫn cứ bơi.
Nhà thơ không tin vào số mệnh, nhưng cũng không phủ nhận những thử thách của cuộc đời. Ông ví von như thể “trời già” đang trêu đùa ông, đẩy ông vào những hoàn cảnh đầy thử thách. Nhưng nếu trời muốn dỡn, thì ông cũng chẳng hề nao núng.
Câu thơ “Sức trẻ còn bơi, vẫn cứ bơi” là một lời tuyên bố mạnh mẽ. Dù sóng có lớn đến đâu, dù bị vùi dập thế nào, thì ông vẫn sẽ tiếp tục chèo chống, tiếp tục gắng gượng để giữ vững con thuyền mà mình đã dày công xây dựng.
4. Lánh Xa Văn Nô, Giữ Tròn Lý Tưởng
Lánh bọn văn nô, phường xảo trá,
Gắng thành nhiệm vụ chín mười mươi.
Có lẽ đây là câu thơ mạnh mẽ nhất trong bài. Nguyễn Vỹ không chỉ lên án những thế lực cản trở tự do ngôn luận, mà còn trực tiếp chỉ trích những kẻ cầm bút vì lợi ích cá nhân, bán rẻ ngòi bút để phục vụ cho những điều dối trá.
Ông không chọn con đường xu nịnh, không vì danh lợi mà đánh mất lý tưởng của mình. Dù con đường đó đơn độc, dù ông phải gánh chịu những khó khăn không thể kể hết, nhưng ông vẫn kiên trì với mục tiêu đã đặt ra: hoàn thành nhiệm vụ của mình một cách trọn vẹn.
5. Phổ Thông – Hành Trình Của Một Nhà Báo Chân Chính
Bài thơ này không chỉ là lời tâm sự của Nguyễn Vỹ nhân kỷ niệm 10 năm Phổ Thông tạp chí, mà còn là một bản tuyên ngôn về sự kiên định của ông trên con đường làm báo.
Mười năm qua, Phổ Thông đã trải qua biết bao sóng gió. Nhưng Nguyễn Vỹ không xem đó là thành tựu để tự hào, mà là một hành trình đang tiếp tục. Ông biết rằng con đường này còn dài, còn nhiều thử thách, nhưng ông sẵn sàng đón nhận.
Bài thơ tuy ngắn, nhưng chứa đựng tinh thần mạnh mẽ và ý chí kiên cường của một nhà báo chân chính. Dù cô độc, dù bị vùi dập, Nguyễn Vỹ vẫn giữ vững ngòi bút, vẫn tiếp tục chiến đấu để bảo vệ những gì ông tin là đúng.
Đọc “Phổ Thông mười năm cảm nghĩ”, ta không chỉ thấy một Nguyễn Vỹ mệt mỏi, ngậm ngùi, mà còn thấy một Nguyễn Vỹ đầy quyết tâm, không chịu khuất phục trước bất kỳ thế lực nào. Và chính nhờ những con người như ông, văn chương và báo chí mới giữ được giá trị thực sự của nó.
*
Nguyễn Vỹ – Nhà thơ, nhà báo kiên định với lý tưởng
Nguyễn Vỹ (1912 – 1971) là một nhà thơ, nhà báo nổi bật trong nền văn học Việt Nam thời tiền chiến. Ông không chỉ được biết đến qua hai bài thơ gây tiếng vang: Gởi Trương Tửu và Sương rơi, mà còn ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm đa dạng từ thơ ca, tiểu thuyết đến biên khảo.
Sinh tại Quảng Ngãi, Nguyễn Vỹ sớm bộc lộ tư tưởng yêu nước, từng nhiều lần bị bắt giam vì các hoạt động chống thực dân Pháp và phát xít Nhật. Ông cũng là người sáng lập nhiều tờ báo như Việt – Pháp, Tổ quốc, Dân chủ, Dân ta, trong đó tạp chí Phổ Thông được đánh giá cao về văn học và nghệ thuật.
Thơ Nguyễn Vỹ mang phong cách riêng biệt, thể nghiệm nhiều lối viết mới. Dù từng bị phê phán, nhưng ông vẫn kiên trì theo đuổi con đường sáng tạo, để lại dấu ấn với những tác phẩm thể hiện nỗi trăn trở về xã hội và vận mệnh con người.
Ông qua đời năm 1971 do tai nạn giao thông, khép lại cuộc đời một người cầm bút nhiệt huyết, dấn thân không ngừng vì văn chương và tư tưởng.
Viên Ngọc Quý.
