Quê tôi
Quê tôi có lúa, có dâu,
Có đàn cò trắng, có câu huê tình.
Có cây đa, có mái đình,
Có bầy thôn nữ xinh xinh dịu dàng.
Mùa thu có những hội làng,
Có cây đu buổi xuân sang dập dìu.
Gío vi vu tiếng sáo dìều,
Ru hồn mục tử chiều chiều trên đê.
Chợ làng có lắm quà quê;
Bánh đa, bánh đúc, bánh kê, bánh dầy…
Đầu thôn có túp quán gầy:
Tình quê như bát nước đầy chè tươi.
Ngõ tre khúc khích gió cười.
Vườn quê thơm mát hương nhài hương cau.
Tháng tư chanh cốm gội đầu,
Hương sen ngát cả vườn rau ao bèo.
Tháng hai hoa bưởi rơi nhiều,
Ong ong, bướm bướm dập dìu tìm hoa.
Khum khum giàn mướp ao nhà,
Cầu tre lũ trẻ vui đùa tập bơi.
Tiếng gà trưa lắng chơi vơi,
Tiếng chim cu gáy: Buồn ôi là buồn!
Ngày ngâu gió kép mưa đơn
Mái tranh rỏ những lệ buồn vu vơ.
Đêm dài, nhịp tiếng võng đưa
Lời ru ời ợi ngàn xưa vọng về…
Nhớ nhung, sầu mắc lê thê,
Xa xôi, nghe dậy hồn quê não nùng!
Miền Nam, tháng tám 1957
In trong Tiếng võng đưa.
*
Hồn Quê Trong Những Vần Thơ
Quê hương – hai tiếng nghe thật bình dị nhưng lại chứa đựng cả một trời thương nhớ. Trong bài thơ Quê tôi, Bàng Bá Lân đã vẽ lên một bức tranh quê vừa thân thương, vừa sống động, nơi từng hình ảnh, âm thanh, hương vị đều gợi lên bao cảm xúc trìu mến. Đó không chỉ là ký ức về một vùng đất, mà còn là nỗi lòng của người xa xứ, lắng đọng trong từng câu chữ.
Một miền quê bình dị và tràn đầy sức sống
Mở đầu bài thơ, tác giả đã dẫn dắt người đọc vào một miền quê đậm chất Việt Nam với những hình ảnh quen thuộc:
“Quê tôi có lúa, có dâu,
Có đàn cò trắng, có câu huê tình.
Có cây đa, có mái đình,
Có bầy thôn nữ xinh xinh dịu dàng.”
Chỉ vài câu thơ ngắn gọn nhưng đã gói trọn cả một làng quê yên bình. Ở đó có đồng lúa chín thơm, có ruộng dâu xanh mát, có những cánh cò lả lơi bay trên nền trời quê hương. Những biểu tượng như cây đa, mái đình – nơi gắn liền với sinh hoạt văn hóa của làng quê Việt – cùng hình ảnh những thôn nữ duyên dáng, tất cả đã làm nên một không gian đậm đà hồn quê.
Không chỉ có cảnh vật, quê hương trong thơ Bàng Bá Lân còn tràn ngập hơi thở của cuộc sống, với những ngày hội làng tưng bừng, với tiếng sáo diều vi vu trên triền đê:
“Mùa thu có những hội làng,
Có cây đu buổi xuân sang dập dìu.
Gió vi vu tiếng sáo diều,
Ru hồn mục tử chiều chiều trên đê.”
Những nét văn hóa dân gian như hội làng, trò chơi đu xuân, tiếng sáo diều vi vút trong gió chiều không chỉ là ký ức đẹp của một thời tuổi thơ mà còn là nhịp sống, là linh hồn của làng quê.
Hương vị quê nhà – những điều nhỏ bé nhưng khó quên
Quê hương không chỉ là cảnh vật, mà còn là hương vị mộc mạc của những thức quà dân dã:
“Chợ làng có lắm quà quê;
Bánh đa, bánh đúc, bánh kê, bánh dầy…”
Từng món quà quê ấy không chỉ nuôi lớn biết bao thế hệ mà còn lưu giữ trong đó tình cảm, sự đầm ấm của những ngày thơ ấu. Và còn gì thân thương hơn hình ảnh quán nước đầu thôn – nơi gói trọn hồn quê trong bát nước chè xanh thơm nồng:
“Đầu thôn có túp quán gầy:
Tình quê như bát nước đầy chè tươi.”
Quán nhỏ, đơn sơ, nhưng lại là nơi tụ họp, nơi người làng cùng ngồi bên nhau, nhấp ngụm chè ấm, kể nhau nghe chuyện làng, chuyện đời.
Nỗi nhớ quê da diết của người xa xứ
Nhưng quê hương trong bài thơ không chỉ là những ký ức đẹp, mà còn chất chứa một nỗi buồn man mác của người con xa xứ. Càng nhớ về quê, càng nghe lòng trĩu nặng:
“Nhớ nhung, sầu mắc lê thê,
Xa xôi, nghe dậy hồn quê não nùng!”
Những hình ảnh như “mái tranh rỏ những lệ buồn vu vơ”, “tiếng võng đưa”, “lời ru ời ợi” gợi lên một không gian hoài niệm, nơi tác giả dường như đang chìm vào dòng hồi tưởng, mong được trở về nhưng bất lực trước khoảng cách xa xôi.
Thông điệp của bài thơ – Quê hương trong tim mỗi người
Qua bài thơ Quê tôi, Bàng Bá Lân không chỉ vẽ nên một bức tranh quê đầy sắc màu, mà còn gửi gắm một nỗi lòng: dù đi đâu, làm gì, quê hương vẫn mãi là chốn bình yên trong tâm hồn mỗi người. Những hình ảnh, âm thanh, hương vị quê nhà không chỉ là kỷ niệm mà còn là sợi dây gắn kết mỗi con người với nguồn cội.
Bài thơ khép lại với một nỗi nhớ da diết, như một tiếng thở dài lặng lẽ của người con xa quê. Và có lẽ, ai trong chúng ta cũng sẽ tìm thấy chính mình trong những câu thơ ấy, khi bất chợt nhớ về một miền quê nào đó – nơi từng có những ngày thơ ấu hồn nhiên, những buổi chiều thả diều trên triền đê, và những bữa cơm quê đượm tình thương…
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
