Ra khỏi bụi hồng
Đã từng ham muốn phải long đong
Ném quách mà ra khỏi bụi hồng
Buông thõng bờ kia lên Phật Tổ
Một lần phủi giũ một lần xong.
(Bản dịch của Thiền sư Thích Thanh Từ)
*
Một Lần Phủi Giũ, Một Lần Xong
Tuệ Trung Thượng Sĩ, bậc thiền gia uyên áo, từng lăn mình giữa cuộc thế, nếm đủ vinh nhục, thành bại. Nhưng rồi, như cánh nhạn vượt qua biển rộng, Ngài dứt áo ra đi, để lại bài thơ “Ra khỏi bụi hồng” – một lời nhắn nhủ nhẹ nhàng mà sắc bén về sự tỉnh ngộ, buông bỏ để đạt đến giải thoát.
Mở đầu bài thơ, Ngài nhắc đến hành trình của một kẻ từng lao vào dòng đời:
Đã từng ham muốn phải long đong
Đời người ai chẳng một lần cuốn theo những ham muốn, mong cầu. Ta chạy theo danh lợi, tình ái, vật chất mà quên mất bản thể chân thật của mình. Nhưng ham muốn càng nhiều, lòng càng chẳng yên, cuộc đời cứ thế long đong, bấp bênh như chiếc thuyền nhỏ giữa trùng dương sóng cả.
Nhưng rồi có một khoảnh khắc mà người giác ngộ nhận ra:
Ném quách mà ra khỏi bụi hồng
“Bụi hồng” là cõi trần, là những nhiễm ô, luyến ái ràng buộc con người. Khi hiểu rõ rằng tất cả chỉ là huyễn hóa, những thứ ta bám víu bỗng trở nên vô nghĩa. Một khi đã thấy rõ bản chất vô thường của thế gian, thì cần gì luyến tiếc? Chỉ cần một lần dứt khoát, buông bỏ hết thảy, tâm liền tự tại, an nhiên.
Rồi điều gì sẽ đến sau khi đã rũ sạch những ràng buộc?
Buông thõng bờ kia lên Phật Tổ
Không phải là sự chạy trốn, mà là sự thong dong, tự do. “Buông thõng” – không vội vã, không gắng gượng, mà chỉ nhẹ nhàng bước về bến giác. Khi không còn dính mắc với vọng tưởng, Phật cũng chẳng phải là nơi để đến, mà chỉ là sự trở về với chính mình, trở về với cái bản thể vốn thanh tịnh từ muôn đời.
Và cuối cùng, Thượng Sĩ kết thúc bằng một câu chắc nịch, dứt khoát:
Một lần phủi giũ một lần xong.
Chân lý không phải là thứ cần đeo đẳng cả đời để kiếm tìm. Chỉ cần một lần nhìn thấu, một lần dứt khoát, tất cả đã xong. Một lần buông xuống, mọi khổ đau, lầm mê liền tan biến.
Bài thơ ngắn nhưng hàm chứa cả một con đường giải thoát. Đó không phải là sự ép mình xa rời thế gian, mà là sự thức tỉnh giữa đời, để không còn bị ràng buộc bởi những ham muốn vô nghĩa. Một lần buông xuống, một lần an nhiên. Một lần phủi giũ, một lần xong.
*
Tuệ Trung Thượng Sĩ (1230-1291), tên thật là Trần Tung, là một thiền sư lỗi lạc đời Trần, đồng thời là anh trai của Trần Hưng Đạo. Ông không chỉ giỏi binh pháp, từng góp công lớn trong kháng chiến chống Nguyên Mông, mà còn là bậc cao tăng với tư tưởng thiền học sâu sắc. Tuệ Trung không ràng buộc vào hình thức tôn giáo mà đề cao sự tự tại, xem Phật tính vốn sẵn trong mỗi người.
Tác phẩm Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục ghi chép những lời dạy và bài kệ của ông, thể hiện tinh thần thiền phá chấp, tự nhiên mà thâm sâu. Ảnh hưởng của Tuệ Trung đã đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm sau này.
Viên Ngọc Quý
