Sau ngày hội

Những lo âu chờ đợi cũng đi qua
Điều hay dở đã thuộc ngày hôm trước
Giấc ngủ của người trong cuộc
Đã nhẹ nhàng hơn
Nửa đêm tiếng mưa xa
Chợt gọi anh về
Vùng yên lặng những chập chờn quên lãng
Cũng vậy thôi, chẳng có gì hơn
Điều được mất
Ngày đi qua, quãng đường đã bước
Hăm hở lo toan, cay đắng vụng về
Chỉ còn trống vắng đêm thâu
Lặng lẽ một người
Lặng lẽ một đời
Như tảng đá
Tảng đá sạch rơi vào vùng núi cũ
Một Trường Sơn sương gió đã vào thu
Một tình yêu gửi gắm tự ngày xưa…

Ngày 14-10-2000

*

Sau Ngày Hội – Khi Tất Cả Chỉ Còn Lại Sự Lặng Yên

Khi những ồn ào lắng xuống, khi những lo âu, chờ đợi của ngày hôm qua đã thuộc về quá khứ, ta đối diện với điều gì? Nguyễn Khoa Điềm, trong bài thơ “Sau ngày hội”, không nói về niềm vui chiến thắng hay sự tiếc nuối thất bại. Ông chỉ lặng lẽ phác họa một bức tranh của sự trống vắng, của những khoảng lặng sau một chặng đường dài.

Có lẽ, bài thơ không chỉ nói về một ngày hội nào đó, mà còn là ẩn dụ cho cuộc đời. Sau những năm tháng hăm hở, sau những toan tính, sau những điều được mất, ta nhận ra rằng tất cả rồi cũng sẽ trôi qua, chỉ còn lại chính ta với những suy tư của riêng mình.

Những ngày tháng đã đi qua – điều gì còn lại?

“Những lo âu chờ đợi cũng đi qua
Điều hay dở đã thuộc ngày hôm trước
Giấc ngủ của người trong cuộc
Đã nhẹ nhàng hơn”

Những lo âu, những chờ đợi từng khiến ta mất ngủ, từng khiến tim ta đập nhanh trong hồi hộp, giờ đây đã trôi qua như một làn gió. Niềm vui chiến thắng hay nỗi buồn thất bại giờ cũng chỉ là chuyện của ngày hôm trước. Người trong cuộc, sau bao căng thẳng, cuối cùng cũng có thể tìm thấy một giấc ngủ nhẹ nhàng hơn.

Nhưng đó có phải là sự thanh thản thật sự? Hay chỉ là một sự buông lỏng sau những ngày tháng căng mình cố gắng? Có lẽ, điều con người ta sợ hãi nhất không phải là những thử thách, mà chính là khoảnh khắc sau đó – khi mọi thứ đã qua đi, khi những đỉnh cao và vực sâu đã lùi lại phía sau, ta đối diện với chính mình, trong sự tĩnh lặng đến nao lòng.

Tiếng mưa nửa đêm – lời gọi từ quá khứ

“Nửa đêm tiếng mưa xa
Chợt gọi anh về
Vùng yên lặng những chập chờn quên lãng”

Giữa màn đêm yên ắng, tiếng mưa xa chợt gọi anh về – về với điều gì? Về với những kỷ niệm cũ, những điều mà anh tưởng đã quên nhưng vẫn chập chờn trong tâm trí? Hay tiếng mưa ấy chính là tiếng lòng, là sự khơi gợi của những ký ức chưa bao giờ thực sự biến mất?

Dù là gì đi nữa, ta hiểu rằng, sau những ngày hội, sau những náo nhiệt, con người ta không chỉ đối diện với sự trống trải mà còn đối diện với quá khứ của chính mình.

Điều được mất – tất cả rồi cũng chỉ còn là kỷ niệm

“Điều được mất
Ngày đi qua, quãng đường đã bước
Hăm hở lo toan, cay đắng vụng về”

Chúng ta đã từng lo toan, từng vội vã, từng hăm hở lao vào những mục tiêu, từng nếm trải cay đắng, từng mắc sai lầm. Nhưng sau tất cả, những điều ấy không còn quan trọng nữa. Ngày đã đi qua, con đường đã bước, và điều duy nhất còn lại chỉ là sự im lặng của hiện tại.

Sự trống vắng và những điều không thể thay đổi

“Chỉ còn trống vắng đêm thâu
Lặng lẽ một người
Lặng lẽ một đời
Như tảng đá
Tảng đá sạch rơi vào vùng núi cũ”

Cuối cùng, tất cả đều trở về với sự lặng lẽ. Một con người, một cuộc đời, cũng như một tảng đá sạch rơi vào núi cũ. Không còn những dấu vết của ngày hội, không còn những xáo động, chỉ còn sự tĩnh mịch, chỉ còn chính ta đối diện với chính mình.

Nhưng có thực sự là vô nghĩa không? Hay chính sự lặng lẽ ấy lại là điều có ý nghĩa nhất? Tảng đá có thể vô tri, nhưng nó vẫn nằm đó, vẫn thuộc về Trường Sơn, vẫn là một phần của thế giới này. Con người cũng vậy – có thể lặng lẽ, nhưng vẫn để lại dấu vết, vẫn thuộc về dòng chảy của thời gian.

Tình yêu gửi gắm – điều vĩnh cửu trong dòng chảy của thời gian

“Một Trường Sơn sương gió đã vào thu
Một tình yêu gửi gắm tự ngày xưa…”

Dù thời gian trôi qua, dù ngày hội đã kết thúc, có một điều vẫn còn lại – đó là tình yêu. Một tình yêu đã gửi gắm từ ngày xưa, một tình yêu không bị phai mờ bởi những biến động của cuộc sống.

Phải chăng, đó chính là điều cuối cùng mà con người có thể giữ lại cho mình? Khi tất cả đã trôi qua, khi mọi điều hay dở của cuộc đời đã khép lại, tình yêu – dù là tình yêu dành cho con người, cho quê hương, hay cho một lý tưởng nào đó – vẫn còn đó, như ngọn lửa le lói giữa mùa thu Trường Sơn.

Lời kết

“Sau ngày hội” không chỉ là một bài thơ nói về khoảnh khắc sau một sự kiện, mà còn là một triết lý về cuộc sống. Sau tất cả những gì ta đã trải qua, sau những được mất, ta sẽ nhận ra rằng điều còn lại không phải là những huy hoàng hay thất bại, mà là sự tĩnh lặng trong tâm hồn.

Có thể, đó là sự trống vắng. Nhưng cũng có thể, đó chính là sự an nhiên. Và nếu ta còn giữ lại được một tình yêu – dù là dành cho điều gì đi nữa – thì ta vẫn còn một thứ để nương tựa, để tiếp tục bước đi trên hành trình của mình.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.