Sớm hè
Chuông dậy reo vang gác giáo đường,
Rặng đèn ngơ ngác tắt trong sương
Vài ba xe sớm qua như gió
Đường rạng dần lên mỗi quãng đường.
Nhà mở dần ra các cửa then,
Hàng hàng tủ kính nhạt tia đèn.
Những nàng con gái chưa son phấn,
Uể oải ra ngồi giữa lũ em.
Chim chóc bay truyền sau phố vắng,
Chòm cây lấp loáng nắng pha sương.
Từng anh, tù trọc đầu soi nắng,
Nhát chổi dài theo dọc vệ đường.
Trong lúc đường lên bao rộn rã,
Sen hồng từng gánh mát hương tươi.
Có cô trò nhỏ đi thong thả,
Nhớ một ao quê ngập nắng trời.
In trong tập Thị thành.
*
Bình Minh Thị Thành Trong “Sớm Hè”
Sớm hè trong thơ Anh Thơ không bừng lên với ánh mặt trời gay gắt, không mang theo cái oi nồng của ngày hạ chói chang. Đó là một buổi sớm dịu dàng, một khoảnh khắc chuyển giao giữa đêm và ngày, khi những giấc ngủ vẫn còn vương lại, khi thành phố dần thức giấc trong làn sương mong manh.
Tiếng chuông giáo đường vang lên như điểm nhịp cho ngày mới:
“Chuông dậy reo vang gác giáo đường,
Rặng đèn ngơ ngác tắt trong sương.”
Âm thanh ngân dài trong không gian tĩnh lặng, những ngọn đèn khuya còn chưa kịp nhận ra ánh sáng ban mai đã ùa về, lặng lẽ tắt đi. Thành phố bắt đầu cựa mình, những chiếc xe lướt nhanh qua phố như làn gió, đường phố rạng dần theo từng bước chân người qua lại.
Bức tranh sớm hè tiếp tục mở rộng với những nét chấm phá tinh tế:
“Nhà mở dần ra các cửa then,
Hàng hàng tủ kính nhạt tia đèn.
Những nàng con gái chưa son phấn,
Uể oải ra ngồi giữa lũ em.”
Đó là một cảnh tượng quen thuộc của phố phường: những ngôi nhà dần mở cửa đón ngày mới, tủ kính bày hàng dưới ánh sáng còn nhợt nhạt, những cô gái trẻ vừa tỉnh giấc, chưa kịp tô điểm nhan sắc đã ngồi giữa đám trẻ thơ. Cái vẻ uể oải ấy không chỉ là sự ngái ngủ mà còn ẩn chứa một chút lười biếng, một chút nuối tiếc khoảnh khắc thư thái trước khi nhịp sống hối hả bắt đầu.
Khung cảnh trở nên sinh động hơn khi thiên nhiên hòa vào nhịp sống con người:
“Chim chóc bay truyền sau phố vắng,
Chòm cây lấp loáng nắng pha sương.”
Hàng cây ven đường khẽ rung động trong ánh nắng ban mai còn vương chút hơi sương, tiếng chim líu lo báo hiệu một ngày mới tươi vui. Nhưng giữa vẻ đẹp ấy, những mảnh đời lao động vẫn lặng lẽ tồn tại:
“Từng anh, tù trọc đầu soi nắng,
Nhát chổi dài theo dọc vệ đường.”
Hình ảnh những người tù quét rác trên đường phố – một chi tiết nhỏ nhưng giàu ý nghĩa. Dưới ánh nắng sớm, họ cặm cụi làm công việc của mình, như một phần lặng lẽ của thành phố, như một lát cắt khác của cuộc sống đô thị.
Và rồi, trong dòng chảy rộn ràng của phố phường, một hình ảnh gợi nhớ quê hương xuất hiện:
“Sen hồng từng gánh mát hương tươi.
Có cô trò nhỏ đi thong thả,
Nhớ một ao quê ngập nắng trời.”
Gánh sen hồng mang theo hương thơm mát dịu, len lỏi giữa phố thị như một mảnh quê còn sót lại. Đặc biệt, hình ảnh cô bé học trò chậm rãi bước đi, lòng lại hoài niệm về một ao sen quê nhà rực nắng, khiến bài thơ bỗng trở nên man mác. Giữa sự náo nhiệt của đô thành, tâm hồn con người vẫn không thôi hướng về những gì bình dị, thân thuộc nhất.
Bài thơ Sớm hè của Anh Thơ không chỉ là một bức tranh sinh động về buổi sáng thành phố mà còn là những lát cắt tinh tế về cuộc sống, về những con người thầm lặng, về nỗi nhớ quê nhà ẩn hiện trong lòng người xa xứ. Sớm mai ấy, tưởng như bình thường nhưng lại chất chứa bao tâm tư sâu lắng…
*
Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ
Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.
Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.
Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.
Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:
“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)
Viên Ngọc Quý.
