Sông Hương

Đặt mình trên con nước, đầu hướng về biển, anh trôi đi
Cùng hình bóng các đền đài, những cạm bẫy của thời gian, nước mắt
người đã chết
Anh trôi đi cùng phù du phiêu sinh vật, những tiếng chuông không ngày về
Những ngọn cỏ khô không nguồn gốc, những người mẹ đắm đò,
những câu mái nhì mất tích
Anh trôi đi với trận bão năm Thìn, nhịp cầu bị đánh sập năm Thân
Những cây bèo tím

Sông Hương
Con sông của những người ra đi và trở lại
Đưa anh qua những ngày bình an như bàn tay mẹ
Không nỗi đau đớn nào sông không rửa sạch với từng giọt nước ngời sáng
Không một cơn khát nào không được san sẻ bằng vị ngọt thần thánh
Người có đủ nước cho những cánh đồng, đủ tôm cá cho phiên chợ sớm Diên Trường, đủ nước mặn cho những ao tôm ngoài cửa Thuận
Người đủ phù sa để làm nên một châu thổ không có trên bản đồ
Nhưng mãi mãi phì nhiêu trong tâm hồn người xa xứ
Người là bùn, là mây, là bến, là hành trình của nước không dừng lại một ngày

Những đêm mất ngủ
Anh nằm cong như một con thuyền neo trên sông
Anh nghe nước chuyện trò
Về cánh rừng nguyên sinh trên động Mang Chang với những cây trầm khổng lồ
Những con cá chình không bao giờ chết trong những hang sâu Thác Ông,
Thác Mụ
Những bãi cát thơm hương thạch xương bồ
Ngững tiếng gầm bị nén lại của thuỷ điện Tả Trạch

Anh trôi đi,
Không bắt đầu, không kết thúc, không bờ bến
Anh mang tự do của nước đến với cuộc đời
Như sông, từ hữu hạn đến vô hạn
Để mãi mãi có mặt
Để sống
Bên người
Phải chăng, Sông Hương?

8-10-2006

*

Sông Hương – Dòng Chảy Của Lịch Sử, Tâm Hồn Và Sự Sống

Nguyễn Khoa Điềm đã viết về Sông Hương không chỉ như một dòng sông chảy qua Huế, mà như một biểu tượng của thời gian, ký ức, sự sống và cả nỗi niềm con người. Bài thơ “Sông Hương” là sự kết hợp giữa vẻ đẹp huyền thoại của thiên nhiên với dòng chảy của lịch sử, của những con người từng đi qua và để lại dấu ấn nơi đây.

Sông Hương – Dòng Sông Của Những Hành Trình

“Đặt mình trên con nước, đầu hướng về biển, anh trôi đi
Cùng hình bóng các đền đài, những cạm bẫy của thời gian, nước mắt
người đã chết”

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Nguyễn Khoa Điềm đã đặt nhân vật trữ tình vào dòng chảy của sông Hương, để rồi trôi đi như một lữ khách của thời gian. Con sông không chỉ mang nước về biển mà còn cuốn theo những dấu tích của lịch sử, những công trình đã nhuốm màu thời gian, những biến cố đau thương và cả những con người từng sống, từng yêu, từng khóc trên mảnh đất này.

Dòng sông ấy không chỉ chuyên chở phù sa mà còn chuyên chở những câu chuyện – những trận bão, những cây cầu sập, những cánh bèo tím lặng lẽ trôi theo dòng. Sông Hương trở thành chứng nhân, trở thành trang sách viết lên số phận của những con người đi qua.

Sông Hương – Dòng Sông Của Sự Chở Che

“Sông Hương
Con sông của những người ra đi và trở lại
Đưa anh qua những ngày bình an như bàn tay mẹ”

Nếu ở phần đầu bài thơ, sông Hương là chứng nhân của lịch sử, thì ở đây, nó hiện lên như một biểu tượng của sự vỗ về, của tình yêu thương, của lòng bao dung. Nguyễn Khoa Điềm ví Sông Hương như bàn tay mẹ – người luôn dõi theo, nâng niu những đứa con của mình, dù họ ra đi hay trở về.

Sông không chỉ rửa sạch những đau đớn, mà còn mang đến vị ngọt của sự sống, của hồi sinh:

“Không nỗi đau đớn nào sông không rửa sạch với từng giọt nước ngời sáng
Không một cơn khát nào không được san sẻ bằng vị ngọt thần thánh.”

Dòng sông không chỉ là nguồn nước cho những cánh đồng, những chợ cá, mà còn là dòng chảy của tâm hồn, của những kẻ xa xứ vẫn luôn khát khao một miền quê phì nhiêu trong ký ức.

Sông Hương – Dòng Sông Của Huyền Thoại Và Bí Ẩn

“Những đêm mất ngủ
Anh nằm cong như một con thuyền neo trên sông
Anh nghe nước chuyện trò
Về cánh rừng nguyên sinh trên động Mang Chang với những cây trầm khổng lồ
Những con cá chình không bao giờ chết trong những hang sâu Thác Ông,
Thác Mụ”

Sông Hương không chỉ là hiện thực mà còn là miền huyền thoại, nơi lưu giữ những câu chuyện về thiên nhiên kỳ bí, về những cánh rừng, những con cá chình bất tử, những bãi cát thơm hương. Mỗi giọt nước của con sông như chứa đựng cả những tiếng gầm bị nén lại của thủy điện Tả Trạch – như một dấu ấn của con người trên dòng chảy ngàn năm.

Sông Hương – Dòng Sông Của Tự Do

“Anh trôi đi,
Không bắt đầu, không kết thúc, không bờ bến
Anh mang tự do của nước đến với cuộc đời
Như sông, từ hữu hạn đến vô hạn
Để mãi mãi có mặt
Để sống
Bên người
Phải chăng, Sông Hương?”

Khép lại bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ nói về một dòng sông, mà còn nói về chính con người. Sông Hương không có điểm khởi đầu hay kết thúc, nó chảy mãi, tự do, như chính cuộc sống mà mỗi con người đều đang kiếm tìm.

Phải chăng, dòng chảy của sông cũng chính là dòng chảy của kiếp người – một hành trình không ngừng nghỉ, từ hữu hạn đến vô hạn, từ nhỏ bé đến bất diệt?

Lời Kết

Bài thơ “Sông Hương” không đơn thuần chỉ là một bài thơ về thiên nhiên mà còn là một bài thơ về lịch sử, về con người, về sự sống. Nguyễn Khoa Điềm đã vẽ lên một dòng sông vừa lãng mạn, vừa đau thương, vừa kỳ bí, vừa chở che. Sông Hương không chỉ là một thực thể vật lý, mà còn là một tâm hồn, một dòng chảy của ký ức, một biểu tượng của tự do và bất diệt.

Và như thế, dòng sông ấy vẫn mãi chảy, vẫn mãi sống – như chính con người, như chính những khát vọng không ngừng vươn xa.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.