Sống

Không thể nào chấp nhận sống:
Cho dù được đặt hoa trước cửa
Hát véo von trên cánh đồng
Thắp hương người dưới mộ
Thiệp hồng như chim bay
Đồng tiền chuồi qua khung cửa.
Không thể nào chấp nhận sống:
Với lời cầu xin, lời doạ nạt
Con người luôn đi sau thời gian
Để thời gian chỉ còn báo mộng
Không thể nào bưng hai tay
Một bình an đặng sống
Không thể nào cúi đầu
Nhìn ngón chân bất lực.
Không thể nào chấp nhận sống:
Mà không biết mình về đâu
Không biết mình có thể làm gì
Buồn vui theo kẻ khác.
Không thể nào chấp nhận sống:
Trong sợ hãi, trong lọc lừa
Chẳng nhớ tim mình còn đập.
Không thể nào chấp nhận sống:
Khi mình chưa là mình
Trống trơ như vực thẳm…
Ngày ta sống
Khi mình là sự sống
Từ ra đi đến trở về
Từ hư vô đến bụi đời
Kim cương bất hoại.

*

SỐNG – HÀNH TRÌNH TÌM KIẾM CHÍNH MÌNH

Nguyễn Khoa Điềm, với giọng thơ đầy suy tư và triết lý, đã đặt ra một câu hỏi lớn trong bài thơ “Sống”: Thế nào mới thực sự là sống? Ông không tô vẽ một cuộc sống bình yên, an phận hay lặng lẽ trôi qua. Ngược lại, ông thẳng thắn khước từ một sự tồn tại nhợt nhạt, một kiếp sống vô nghĩa, để khẳng định một lẽ sống đích thực – một sự sống có ý nghĩa, có bản lĩnh, có tự do.

Sống – Không Chỉ Là Tồn Tại

“Không thể nào chấp nhận sống:
Cho dù được đặt hoa trước cửa
Hát véo von trên cánh đồng
Thắp hương người dưới mộ
Thiệp hồng như chim bay
Đồng tiền chuồi qua khung cửa.”

Những hình ảnh trong đoạn thơ mở đầu đều gợi lên những khoảnh khắc của đời sống: niềm vui, sự mất mát, những điều được xem là hạnh phúc hay thành công theo quan niệm thông thường. Nhưng Nguyễn Khoa Điềm lại không chấp nhận một đời sống chỉ xoay quanh những điều ấy. Ông từ chối một kiểu sống mà con người chỉ như một mắt xích vô tri, chỉ biết chạy theo những gì đã được sắp đặt sẵn.

Phải chăng, tác giả đang nhắc nhở chúng ta rằng, sống không chỉ là tồn tại, không chỉ là trải qua những sự kiện thường nhật, mà còn phải có một ý nghĩa sâu sắc hơn?

Sống – Không Phải Là Cúi Đầu, Thuận Theo Số Phận

“Không thể nào chấp nhận sống:
Với lời cầu xin, lời doạ nạt
Con người luôn đi sau thời gian
Để thời gian chỉ còn báo mộng.”

Cuộc sống không thể là một chuỗi những lời cầu xin hay những nỗi sợ hãi. Con người không thể mãi cúi đầu, để cho thời gian trôi qua trong sự bị động, chỉ biết chờ đợi những điều đã được định sẵn mà không dám tự mình tạo nên những điều có ý nghĩa.

“Không thể nào bưng hai tay
Một bình an đặng sống
Không thể nào cúi đầu
Nhìn ngón chân bất lực.”

Nguyễn Khoa Điềm muốn nhấn mạnh rằng, con người không thể sống chỉ để mong cầu bình an, không thể mãi cúi đầu chấp nhận số phận. Một cuộc sống như vậy chỉ là sự tồn tại, chứ không phải là “sống” đúng nghĩa. Sống thực sự là phải vươn lên, phải tự định đoạt số phận của mình.

Sống – Là Phải Biết Mình Là Ai, Mình Muốn Gì

“Không thể nào chấp nhận sống:
Mà không biết mình về đâu
Không biết mình có thể làm gì
Buồn vui theo kẻ khác.”

Một con người nếu không biết mình đang đi về đâu, không biết mình có thể làm gì, thì chẳng khác nào một chiếc lá trôi vô định giữa dòng sông cuộc đời. Nếu chỉ sống theo cảm xúc của người khác, chỉ vui buồn theo số đông mà không có chính kiến, không có bản ngã, thì đó không phải là một cuộc sống có ý nghĩa.

“Không thể nào chấp nhận sống:
Trong sợ hãi, trong lọc lừa
Chẳng nhớ tim mình còn đập.”

Nỗi sợ hãi và sự giả dối có thể bào mòn một con người, khiến họ quên mất điều quan trọng nhất – rằng trái tim mình vẫn còn đang đập, rằng mình vẫn còn đang sống. Một cuộc sống bị điều khiển bởi nỗi sợ hay sự dối trá sẽ không bao giờ là một cuộc sống trọn vẹn.

Sống – Là Phải Là Chính Mình

“Không thể nào chấp nhận sống:
Khi mình chưa là mình
Trống trơ như vực thẳm…”

Sống mà không là chính mình, sống mà không có ý nghĩa, cũng giống như một vực thẳm trống rỗng. Nếu cuộc đời chỉ là sự lặp lại nhạt nhòa, thì liệu nó có đáng gọi là “sống” không?

Nguyễn Khoa Điềm không ngừng đặt ra câu hỏi, không ngừng thách thức những ai đang chỉ đơn thuần “tồn tại” mà không thực sự “sống”.

Sống – Là Hiện Thực Hóa Bản Thân, Là Biến Mình Thành Một Phần Của Sự Sống

“Ngày ta sống
Khi mình là sự sống
Từ ra đi đến trở về
Từ hư vô đến bụi đời
Kim cương bất hoại.”

Đây chính là đỉnh cao của triết lý sống mà tác giả muốn truyền tải. Con người chỉ thực sự sống khi chính bản thân mình cũng trở thành một phần của sự sống – khi mình không còn là một thực thể vô định, mà là một cá thể có ý nghĩa, có sự hiện diện mạnh mẽ trong cuộc đời.

Từ lúc ra đi đến khi trở về, từ hư vô đến bụi đời – hành trình sống là hành trình tìm kiếm và khẳng định bản thân. Và khi con người sống một cách trọn vẹn, ý nghĩa, thì dù có bị bào mòn bởi thời gian, họ vẫn như kim cương – bất hoại.

Lời Kết

Bài thơ “Sống” không chỉ là một tuyên ngôn mạnh mẽ về sự sống, mà còn là một lời nhắc nhở đầy tính triết lý. Nguyễn Khoa Điềm không chấp nhận một cuộc sống hời hợt, vô nghĩa. Ông không chấp nhận sự bình lặng giả tạo, sự tồn tại không bản sắc.

Sống, theo ông, là phải thực sự hiểu mình, làm chủ số phận mình, vươn lên và để lại dấu ấn trong cuộc đời. Sống không phải là cúi đầu, không phải là để mặc dòng đời cuốn đi. Sống là phải biết mình là ai, mình muốn gì, và dám sống với chính điều đó.

Vậy, bạn có đang thực sự “sống” chưa?

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.