Sông Thương
Sông Thương nước chảy đôi dòng,
Kẻ về người ở cho lòng quặn đau!
(Lời thú phụ)
Một lá thuyền thơ thả tắm trăng,
Nước về đâu mãi chảy xuôi dòng.
Sông Thương đôi nước. Này cô lái
Hãy ghé cho vào bến nước trong.
Đôi mảnh hồn quê quá ngẩn ngơ,
Sinh nhầm thế kỷ lạc tìm mơ.
Nhìn ra trời nước rềnh nghiêng ngả,
Say rượu hay là say ý thơ?
Trời, nước: này đây hai mảnh trăng,
Vài ba lửa nến ngỡ sao băng.
Đôi chèo vỗ sóng ngờ sênh phách,
Tưởng gái Tầm Dương ghé đãi đằng.
Có tiếng đêm dài khóc ở đâu,
Dế ven sông kéo nhị âu sầu.
Đôi bờ lăng lắng muôn tai lá,
Nước chở hồn sông dạt bãi dâu.
Ở chốn này đây xưa biệt ly
– Sông Thương hình ảnh buổi phân kỳ! –
Đây dừng bước tiễn, đây mưa lệ,
Đây hết nhìn nhau, biết nói chi!
Thương nhớ ngàn xưa chìm đáy sông:
Chàng ra biên thú, thiếp cô phòng!
Nhìn sông quằn quại ta dường thấy
Muôn tấm lòng Xưa thổn thức mong!
8-1941
*
Sông Thương – Dòng Chảy Của Nhớ Thương Và Biệt Ly
Có những dòng sông không chỉ chảy qua đất, mà còn chảy qua lòng người, mang theo những nỗi niềm thương nhớ, chia xa. Sông Thương trong thơ Bàng Bá Lân không chỉ là một dòng nước vô tri, mà còn là chứng nhân của bao cuộc biệt ly, bao niềm đau quặn thắt. Đọc Sông Thương, ta không chỉ thấy một bức tranh thiên nhiên thơ mộng mà còn nghe vang vọng trong đó tiếng lòng của những kẻ yêu nhau mà phải cách xa.
Sông Thương – Dòng nước chia đôi, lòng người rẽ lối
Bài thơ mở đầu bằng một câu thơ đầy day dứt:
“Sông Thương nước chảy đôi dòng,
Kẻ về người ở cho lòng quặn đau!”
Chỉ với hai câu ngắn ngủi, tác giả đã gợi lên trọn vẹn nỗi niềm ly biệt. Dòng nước chia hai chẳng khác nào số phận con người, kẻ xuôi Nam, người ngược Bắc, mỗi người mỗi ngả, chỉ còn lại nỗi đau khắc khoải.
Hình ảnh con thuyền thơ lững lờ trên sông như một nét chấm phá đầy chất thi nhân:
“Một lá thuyền thơ thả tắm trăng,
Nước về đâu mãi chảy xuôi dòng.”
Con thuyền nhỏ nhoi giữa trời nước bao la, như chính thân phận con người giữa cuộc đời đầy biến động. Nước cứ mãi trôi, thời gian cứ mãi chảy, nhưng lòng người thì còn mãi vấn vương.
Những giấc mộng thi nhân trong ánh trăng Sông Thương
Bàng Bá Lân không chỉ vẽ lên một dòng sông buồn, mà còn điểm tô vào đó những nét mộng mơ đầy chất thi ca. Trăng trên sông, ánh lửa bập bùng trên sóng nước, tiếng chèo khuấy động mặt sông – tất cả tạo nên một không gian huyền ảo, đầy chất nhạc:
“Trời, nước: này đây hai mảnh trăng,
Vài ba lửa nến ngỡ sao băng.
Đôi chèo vỗ sóng ngờ sênh phách,
Tưởng gái Tầm Dương ghé đãi đằng.”
Ở đây, ta bắt gặp những liên tưởng vừa thực vừa ảo, vừa cổ điển vừa lãng mạn. Ánh nến trên thuyền như những ngôi sao lạc, tiếng mái chèo vỗ sóng gợi nhớ tiếng nhạc sênh phách trong những buổi tiệc tàn của người xưa. Thi nhân như đang chìm vào một giấc mộng, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa, nơi nỗi nhớ dâng tràn theo từng nhịp sóng vỗ.
Sông Thương – Dòng sông của những cuộc chia ly muôn thuở
Nhưng sau những phút mơ màng là thực tại đầy xót xa. Sông Thương không chỉ là một dòng nước chảy, mà còn là chứng nhân của bao cuộc tiễn biệt, bao giọt nước mắt tiễn đưa:
“Ở chốn này đây xưa biệt ly
– Sông Thương hình ảnh buổi phân kỳ! –
Đây dừng bước tiễn, đây mưa lệ,
Đây hết nhìn nhau, biết nói chi!”
Chỉ với bốn câu thơ, tác giả đã vẽ lên một cảnh tiễn biệt đầy đau đớn. Không còn lời nào có thể nói, chỉ còn ánh mắt lưu luyến, chỉ còn nước mắt âm thầm rơi theo bước chân người đi.
Dòng sông không chỉ chở đi những con thuyền, mà còn chở theo những nỗi nhớ ngàn đời:
“Thương nhớ ngàn xưa chìm đáy sông:
Chàng ra biên thú, thiếp cô phòng!
Nhìn sông quằn quại ta dường thấy
Muôn tấm lòng Xưa thổn thức mong!”
Sông Thương không chỉ là nỗi đau của một người, mà còn là nỗi đau của bao thế hệ. Hình ảnh “chàng ra biên thú, thiếp cô phòng” gợi nhớ đến những cuộc chia ly thời chiến, những người vợ ngóng chồng, những kẻ ra đi không hẹn ngày trở lại. Dòng sông như quằn quại trong nỗi nhớ, như gánh trên mình bao nhiêu số phận, bao nhiêu mối tình dang dở.
Thông điệp của bài thơ – Nỗi nhớ muôn đời của những cuộc chia xa
Bài thơ Sông Thương của Bàng Bá Lân không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là một khúc nhạc buồn về tình yêu, thân phận và thời cuộc. Dòng sông trong thơ ông không chỉ chảy giữa hai bờ, mà còn chảy giữa những nỗi lòng – nơi người đi, kẻ ở, nơi tình yêu dang dở, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa.
Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy một dòng sông nước chảy đôi dòng, mà còn cảm nhận được một nỗi niềm muôn thuở: kẻ ra đi, người ở lại, nỗi nhớ cứ thế đong đầy theo tháng năm. Và có lẽ, ai trong chúng ta cũng từng có một “dòng sông Thương” của riêng mình – nơi lưu giữ những ký ức không bao giờ phai nhạt…
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
