Tan chợ

Trên nóc đình mặt trời vừa đứng ngọ
Nắng vươn mình đuổi những bóng râm lui;
Tiếng lào xào tắt dần trong to nhỏ.
Ngoài cổng lều lần lượt từng người chui.

Một bà lão xót xa tiền hết… mãi!
Mấy thằng cu hớn hở được tò-te.
Vài cái đĩ vui cười mừng nón mới,
Quên trên vai gánh nặng quẩy mau về.

Mặc bô lão rượu say cười chuếnh choáng
Ô móc vai thất thểu cố theo sau.
Ở lại chợ nhìn người mua dần lảng
Bọn ế hàng ngán ngẩm với ruồi bâu.

*

Tan Chợ – Dư Âm Của Một Ngày Mưu Sinh

Phiên chợ quê, dù nhộn nhịp đến đâu, cuối cùng cũng đến lúc phải tàn. Khi mặt trời lên đỉnh, nắng đổ dài trên mái đình, những tiếng ồn ã dần thưa, từng người lặng lẽ rời đi, để lại một khoảng không trống trải, lặng lẽ. Trong bài thơ Tan chợ, Anh Thơ không chỉ tái hiện cảnh chợ chiều đang dần vắng bóng mà còn gửi gắm những suy tư sâu xa về đời sống con người sau một ngày vất vả mưu sinh.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh mặt trời đứng bóng, báo hiệu thời điểm chợ tan:

“Trên nóc đình mặt trời vừa đứng ngọ
Nắng vươn mình đuổi những bóng râm lui;
Tiếng lào xào tắt dần trong to nhỏ.
Ngoài cổng lều lần lượt từng người chui.”

Không còn cảnh chen chúc, ồn ào của buổi sáng, chợ giờ đây như một bức tranh đang dần mất đi những mảng màu rực rỡ. Tiếng rì rầm của người mua kẻ bán cũng tan dần, chỉ còn những bước chân lặng lẽ rời đi, để lại những khoảng trống trơ trọi dưới nắng trưa gay gắt.

Nhưng tan chợ không chỉ là sự vơi đi của đám đông, mà còn là những câu chuyện, những cảm xúc trái ngược của những người vừa trải qua một ngày buôn bán:

“Một bà lão xót xa tiền hết… mãi!
Mấy thằng cu hớn hở được tò-te.
Vài cái đĩ vui cười mừng nón mới,
Quên trên vai gánh nặng quẩy mau về.”

Có kẻ vui, có người buồn. Bà lão ngậm ngùi tiếc nuối vì bán chẳng được là bao, trong khi những đứa trẻ lại hớn hở với món đồ chơi nhỏ xíu mới mua được. Những cô gái trẻ sung sướng đội lên đầu chiếc nón mới mà quên cả gánh hàng nặng trĩu trên vai. Chợ tan nhưng niềm vui, nỗi buồn của con người vẫn còn đó, lẫn lộn, chồng chéo lên nhau trong dòng người lũ lượt ra về.

Tuy nhiên, không phải ai cũng rời đi với tâm trạng nhẹ nhàng. Trong cơn men chuếnh choáng, những ông lão say rượu loạng choạng bước theo đám đông:

“Mặc bô lão rượu say cười chuếnh choáng
Ô móc vai thất thểu cố theo sau.”

Hình ảnh những bô lão say sưa, cười cợt trong cơn chếnh choáng gợi lên một nét chấm phá rất chân thực của chợ quê – nơi không chỉ có kẻ mua, người bán, mà còn là nơi tụ tập, giao lưu, nơi những bát rượu nồng làm người ta quên đi một ngày vất vả.

Thế nhưng, khi chợ dần thưa người, có những kẻ vẫn chưa thể rời đi:

“Ở lại chợ nhìn người mua dần lảng
Bọn ế hàng ngán ngẩm với ruồi bâu.”

Nỗi buồn hiện rõ trong hình ảnh những người bán hàng chưa kịp tiêu thụ hết số hàng hóa của mình. Họ ngồi đó, nhìn những vị khách cuối cùng rời đi, nhìn những con ruồi vo ve bên gánh hàng còn ế. Nếu buổi sáng là niềm hy vọng của một ngày mua may bán đắt, thì buổi chiều lại là nỗi ngao ngán của những người chẳng thể kiếm đủ cho một ngày mưu sinh.

Tan Chợ – Khoảnh Khắc Của Kiếp Người

Bài thơ Tan chợ của Anh Thơ không chỉ dừng lại ở việc miêu tả một phiên chợ đang dần vắng bóng, mà còn phản ánh những cung bậc cảm xúc của con người trong cuộc mưu sinh. Có người vui vì bán được hàng, có kẻ buồn vì không kiếm đủ tiền, có những đứa trẻ hồn nhiên với niềm vui giản dị, có những ông lão say sưa với chén rượu chiều. Nhưng cuối cùng, khi chợ đã tan, tất cả lại trở về với cuộc sống thường nhật của mình, mang theo những niềm vui nhỏ bé hay những nỗi lo còn đọng lại.

Chợ là thế – đông đúc khi họp, vắng vẻ khi tan. Nhưng những gì còn lại sau phiên chợ không chỉ là những gánh hàng đã vơi đi, mà còn là những câu chuyện của con người – những phận đời vẫn miệt mài kiếm sống giữa dòng đời rộng lớn.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.