Tập thiền

Con hãy đưa miếng cơm vào bụng như ngày hôm qua con chưa được ăn và ngày mai cơm không còn nữa,
Con hãy nhận ra từng hạt cơm dính với từng hạt cơm như bụi lúa đứng bên bụi lúa
Từng hạt, từng hạt nở trên cánh đồng như những vì sao chi chít bầu trời
Con hãy bưng bát cơm nặng đầy như phần thưởng mỡ màu mùa gặt hái

Rồi con nhớ lại trong đời con cũng đã từng đứt bữa
Cũng đã từng lấy cơm chấm cơm
Mỗi hạt cơm cõng một củ sắn, củ khoai hoặc chỉ là rau dại
Lúc đó mỗi hạt cơm trong miệng con thật ngọt bùi, thơm thảo

Con không cần ăn đến sơn hào hải vị
Để biết đến vị ngon có thể có trong đời
Chỉ cần trong một sát na biết lắng mình vào cuộc sống
Một hạt cơm là cả cuộc đời…

Ngày 21-12-2006

*

Một Hạt Cơm Là Cả Cuộc Đời

Khi bưng bát cơm lên, ta có thực sự thấy hết ý nghĩa của từng hạt gạo? Khi đưa miếng cơm vào miệng, ta có cảm nhận được vị ngọt bùi từ đất trời, từ bao công lao vun trồng? Nguyễn Khoa Điềm, với bài thơ “Tập thiền”, không chỉ nhắc ta về giá trị của hạt cơm mà còn mời gọi ta bước vào một hành trình thiền định trong từng khoảnh khắc đời sống.

Ăn trong tỉnh thức – Học cách trân quý từng hạt cơm

“Con hãy đưa miếng cơm vào bụng như ngày hôm qua con chưa được ăn
và ngày mai cơm không còn nữa…”

Câu thơ mở đầu như một lời nhắc nhở giản dị nhưng thấm thía: hãy ăn trong nhận thức, trong biết ơn, như thể hôm qua ta đã từng thiếu thốn và ngày mai ta có thể không còn cơ hội. Chỉ khi ta ý thức về sự mong manh của cái ăn, ta mới thực sự biết quý trọng từng hạt cơm trên bát.

Tác giả mở rộng cái nhìn, từ một miếng cơm trên tay đến cả cánh đồng bát ngát:

“Con hãy nhận ra từng hạt cơm dính với từng hạt cơm
như bụi lúa đứng bên bụi lúa
Từng hạt, từng hạt nở trên cánh đồng như những vì sao chi chít bầu trời…”

Một hạt cơm không chỉ là một hạt gạo đơn lẻ. Nó là kết tinh của cả một cánh đồng, của những ngày dài cây lúa vươn lên từ đất mẹ, của bàn tay người nông dân cày cấy, gặt hái. Cũng như con người, không ai là một cá thể tách biệt, mà là một phần của cuộc sống chung, của cộng đồng, của đất trời bao la.

Từng trải qua thiếu thốn mới thấu hiểu giá trị

“Rồi con nhớ lại trong đời con cũng đã từng đứt bữa
Cũng đã từng lấy cơm chấm cơm
Mỗi hạt cơm cõng một củ sắn, củ khoai hoặc chỉ là rau dại…”

Những ai từng trải qua đói nghèo, từng có lúc lấy “cơm chấm cơm” mới hiểu rằng một hạt cơm quý giá đến nhường nào. Trong những lúc cơ cực, một miếng ăn cũng đủ để thấy ấm lòng. Một hạt cơm khi ấy không chỉ là lương thực, mà còn là sự sống, là tình thương, là những tháng ngày vất vả nhưng không thiếu nghĩa tình.

Khi ta còn trẻ, ta thường dễ xem nhẹ những điều nhỏ bé. Nhưng một khi đã đi qua gian khó, ta sẽ học cách trân quý từng điều bình dị nhất trong đời.

Thiền trong từng khoảnh khắc – Nhận ra giá trị của sự sống

“Con không cần ăn đến sơn hào hải vị
Để biết đến vị ngon có thể có trong đời
Chỉ cần trong một sát na biết lắng mình vào cuộc sống
Một hạt cơm là cả cuộc đời…”

Thiền không phải là ngồi tĩnh lặng trong chùa chiền hay trên những đỉnh núi xa xôi. Thiền chính là sự tỉnh thức trong từng khoảnh khắc nhỏ bé nhất – như khi ta ăn một bát cơm. Khi ăn trong chánh niệm, ta không còn cần đến cao lương mỹ vị để tìm kiếm sự ngon miệng. Bởi khi tâm ta thực sự lắng lại, ta sẽ nhận ra vị ngọt của đời sống trong từng hạt cơm, từng hơi thở.

Một hạt cơm, một ngụm nước, một giây phút được sống – tất cả đều là những điều đáng để trân trọng.

Thông điệp giản dị mà sâu sắc

Bài thơ “Tập thiền” của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ nói về hạt cơm, mà còn nhắc ta về cách sống. Đó là sống với lòng biết ơn, với sự trân quý những điều nhỏ bé nhưng quý giá. Đó là sống trong tỉnh thức, để nhận ra vẻ đẹp của cuộc đời ngay trong những khoảnh khắc giản dị nhất.

Chúng ta ăn mỗi ngày, nhưng có mấy ai thực sự “ăn” đúng nghĩa? Khi bưng bát cơm trên tay, hãy dành một chút thời gian để nghĩ về những giọt mồ hôi đã đổ xuống để có được từng hạt gạo, về những ngày tháng khó khăn đã qua, và về sự kết nối giữa ta với đất trời, với con người.

Bởi chỉ khi biết trân trọng một hạt cơm, ta mới thực sự trân trọng cuộc đời.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.