Tây Thi giặt lụa
Tặng tất cả các bạn sinh viên trường thuốc
Triệu vi Việt khê nữ
Mộ tác Ngô vương ky
(cổ thi)
Gió quyến mây cao rỡn bóng xanh
Muôn hoa cười cợt, lá, chim cành
Tây Thi đắm đuối cùng mây gió
Bồng bột ngày xuân với tuổi xanh
Với hoa với gió với ngày xuân
Lộng lẫy, Tây Thi toả nét thần
Nước biếc rỡ ràng in mỗi nét
Của người thiếu nữ loã lồ thân
Xiêm lụa tay nâng, ngấn tóc dài
Quanh mình rủ xuống tợ sương phai
Ánh xuân âu yếm hôn mình ngọc
Hoa lá, trong gương nước mỉm cười
Yểu điệu tay tiên xả lụa đào
Nghiêng mình với lấy nước mây cao
Say sưa nàng thấy mình trong nước
Như ánh bình minh điểm bóng chiều
*
Tấm Lụa Sương – Vẻ Đẹp và Tâm Hồn Người Thiếu Nữ
“Triệu vi Việt khê nữ
Mộ tác Ngô vương ky”
(Cô gái giặt lụa bên khe Việt
Đêm thành vợ Ngô vương.)
Câu thơ cổ gợi lại hình ảnh Tây Thi – mỹ nhân nức tiếng một thời, người từ chốn dân dã bước vào cung cấm, từ kẻ giặt lụa bên suối trở thành hoàng hậu của Ngô vương. Nhưng ở Tấm lụa sương, Thái Can không chỉ vẽ nên vẻ đẹp kiêu sa của Tây Thi mà còn làm sống dậy một không gian ngập tràn ánh xuân, nơi sắc đẹp hòa quyện cùng thiên nhiên, nâng tầm thành một biểu tượng thanh tao và thần bí.
Vẻ đẹp Tây Thi – sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người
“Gió quyến mây cao rỡn bóng xanh
Muôn hoa cười cợt, lá, chim cành
Tây Thi đắm đuối cùng mây gió
Bồng bột ngày xuân với tuổi xanh”
Bài thơ mở ra một khung cảnh tràn ngập sức sống, nơi hoa lá, mây trời cùng hòa điệu với vẻ đẹp của nàng Tây Thi. Không chỉ là một bóng dáng kiều diễm giữa thiên nhiên, nàng còn tan vào đó, trở thành một phần của vũ trụ, một nhan sắc vượt lên trên giới hạn con người. “Bồng bột ngày xuân với tuổi xanh” – không chỉ nói về sự rực rỡ của vẻ đẹp, mà còn gợi lên một tâm hồn tự do, phơi phới như chính thiên nhiên bao la.
Lộng lẫy nhưng vẫn phảng phất nét hoang sơ
“Với hoa với gió với ngày xuân
Lộng lẫy, Tây Thi toả nét thần
Nước biếc rỡ ràng in mỗi nét
Của người thiếu nữ loã lồ thân”
Nếu như trong ký ức, Tây Thi gắn liền với những gấm vóc lụa là chốn cung đình, thì ở đây, nàng xuất hiện với một vẻ đẹp tự nhiên, không bị ràng buộc bởi những quy tắc xã hội. “Loã lồ thân” không mang hàm ý phàm tục, mà thể hiện sự nguyên sơ, như đóa hoa vừa hé nở, như trăng soi đáy nước chưa vướng bụi trần. Chính sự đối lập giữa sự lộng lẫy và nét hoang sơ này làm cho Tây Thi trong thơ Thái Can trở nên đặc biệt – vừa gần gũi với thiên nhiên, vừa tỏa ra sức quyến rũ khó cưỡng.
Tấm lụa sương – chiếc áo của vẻ đẹp thoát tục
“Xiêm lụa tay nâng, ngấn tóc dài
Quanh mình rủ xuống tợ sương phai
Ánh xuân âu yếm hôn mình ngọc
Hoa lá, trong gương nước mỉm cười”
Không phải thứ xiêm y dát ngọc dát vàng của cung đình, tấm lụa Tây Thi khoác lên mình chỉ mong manh như sương. Nó không che giấu đi vẻ đẹp, mà lại làm cho nó trở nên mờ ảo, khiến người ta không thể phân định ranh giới giữa con người và mộng tưởng. Câu thơ “Ánh xuân âu yếm hôn mình ngọc” như một nét chấm phá đầy thi vị – Tây Thi không chỉ là một bóng hình giữa thiên nhiên, mà còn là tình nhân của ánh xuân, của thời khắc đẹp nhất trong đời.
Khoảnh khắc tự ngắm mình – cái đẹp trong cái nhìn say đắm
“Yểu điệu tay tiên xả lụa đào
Nghiêng mình với lấy nước mây cao
Say sưa nàng thấy mình trong nước
Như ánh bình minh điểm bóng chiều”
Hình ảnh Tây Thi cúi xuống dòng nước, say đắm nhìn chính mình, gợi nhớ đến khoảnh khắc nàng giặt lụa bên suối năm nào. Nhưng giờ đây, vẻ đẹp của nàng không còn là thứ vô tình mà trở thành một biểu tượng. “Như ánh bình minh điểm bóng chiều” – câu thơ gợi lên sự hòa quyện giữa cái rực rỡ và cái phai tàn, giữa tuổi xuân và thời gian. Phải chăng trong khoảnh khắc ấy, Tây Thi đã nhận ra rằng cái đẹp cũng chỉ là một phút giây thoáng qua, như mây trời, như tấm lụa sương nàng đang cầm trên tay?
Thông điệp – Vẻ đẹp là khoảnh khắc bất tận trong tâm hồn
Qua Tấm lụa sương, Thái Can không chỉ ca ngợi vẻ đẹp Tây Thi mà còn muốn truyền tải một thông điệp về cái đẹp và thời gian. Cái đẹp có thể mong manh như sương, nhưng nó không mất đi, mà sẽ mãi còn đó trong ký ức, trong dòng nước phản chiếu bóng hình người thiếu nữ. Tây Thi dù có bước qua bao dâu bể, dù có đi từ khe suối Việt sang cung cấm Ngô, thì nàng vẫn mãi là nàng – một biểu tượng không phai mờ.
Tấm lụa sương, vì thế, không chỉ là một thứ trang phục, mà còn là tấm màn che phủ giữa thực và ảo, giữa trần gian và cõi mộng. Nó giúp con người lưu giữ vẻ đẹp, không phải bằng đôi mắt, mà bằng chính tâm hồn mình.
*
Thái Can – Bác sĩ và Nhà thơ Tiền Chiến
Thái Can (1910 – 1998) là một bác sĩ và nhà thơ nổi bật trong phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ngày 22 tháng 10 năm 1910 tại Hà Tĩnh, từng theo học tại nhiều ngôi trường danh tiếng trước khi tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1940.
Ngay từ khi còn đi học, Thái Can đã bắt đầu sáng tác thơ và đăng trên các tờ báo lớn đương thời như Phong Hoá, Tiểu thuyết thứ bảy, Hà Nội báo… Tập thơ đầu tay Những nét đan thanh (1934) đã khẳng định phong cách trữ tình, sâu lắng của ông, sau này được tái bản với tên Thơ Thái Can (1995). Năm 1941, ông được giới thiệu trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân.
Thơ Thái Can chủ yếu xoay quanh tình yêu và số phận con người, với âm điệu nhẹ nhàng, man mác buồn. Dù bị nhận xét là có phần ước lệ, nhưng những vần thơ của ông vẫn để lại dấu ấn với nét nhạc điệu riêng biệt và cảm xúc chân thành. Sau năm 1954, ông di cư vào Nam rồi sang Hoa Kỳ, tiếp tục hành nghề y cho đến khi qua đời năm 1998.
Dù không thuộc hàng những tên tuổi hàng đầu của Thơ Mới, Thái Can vẫn để lại dấu ấn đặc trưng với những vần thơ đượm chất hoài niệm và triết lý nhân sinh.
Viên Ngọc Quý.
