Tết mồng năm
Gà mới gáy, trời còn chưa sáng rõ
Tiếng người rao rượu nếp đã vang đường.
Chợt thức giấc gọi nhau trừ sâu bọ,
Khắp xóm nhà rộn rịp dậy trong sương.
Đây bà lão ra vườn tìm lá thuốc,
Kia thằng cu đứng cửa gặm đào xanh.
Các cô gái mừng móng tay đỏ nước
Những anh chàng xuống giếng tắm rôm nhanh.
Ngoài cổng chợ từng dẫy người bán lá
Các ông già chống gậy đến tranh mua
Cùng trong lúc giắt nhau cười hỉ hả
Đĩ con mừng được mẹ sắm bùa tua.
*
Tết Mồng Năm – Sắc Màu Đời Sống Trong Ngày Lễ Truyền Thống
Tết Đoan Ngọ – hay còn gọi là Tết Mồng Năm – từ lâu đã trở thành một nét văn hóa không thể thiếu trong đời sống người Việt. Đó không chỉ là ngày lễ trừ sâu bọ, tẩy trừ bệnh tật mà còn là dịp để con người hòa mình vào những tập tục dân gian đầy bản sắc. Nhà thơ Anh Thơ, với ngòi bút tinh tế và giàu cảm xúc, đã khắc họa trọn vẹn bức tranh sinh động của ngày Tết đặc biệt này qua bài thơ Tết mồng năm.
Bình Minh Rộn Ràng – Cả Làng Dậy Trong Không Khí Tết
Những câu thơ mở đầu như đánh thức cả một miền ký ức xa xăm, nơi mỗi sáng sớm ngày mồng Năm, không gian vẫn còn chìm trong sương mờ, nhưng đã vang lên những âm thanh đặc trưng của ngày Tết:
“Gà mới gáy, trời còn chưa sáng rõ
Tiếng người rao rượu nếp đã vang đường.
Chợt thức giấc gọi nhau trừ sâu bọ,
Khắp xóm nhà rộn rịp dậy trong sương.”
Gà gáy báo hiệu bình minh, nhưng trời vẫn còn mờ nhạt trong ánh sáng đầu ngày. Trong cái không gian ấy, tiếng rao rượu nếp vang lên như một dấu hiệu thân quen, nhắc nhở mọi người rằng một ngày đặc biệt đã đến. Câu thơ “Chợt thức giấc gọi nhau trừ sâu bọ” gợi lên một nét đẹp văn hóa: sáng sớm Tết Đoan Ngọ, người ta ăn rượu nếp, ăn trái cây để trừ sâu bọ trong người. Không khí tĩnh lặng của buổi sớm nhanh chóng bị thay thế bởi sự nhộn nhịp, rộn rã khi cả xóm làng cùng thức dậy, tất bật chuẩn bị cho ngày Tết.
Những Hình Ảnh Thân Thuộc Của Ngày Lễ
Anh Thơ không chỉ miêu tả không khí chung của ngày Tết, mà còn khắc họa từng khoảnh khắc giản dị nhưng đầy ý nghĩa:
“Đây bà lão ra vườn tìm lá thuốc,
Kia thằng cu đứng cửa gặm đào xanh.
Các cô gái mừng móng tay đỏ nước
Những anh chàng xuống giếng tắm rôm nhanh.”
Bà lão với bó lá thuốc trong tay gợi nhớ đến phong tục hái lá để làm thuốc giải bệnh. Thằng bé vô tư, tay cầm trái đào xanh gặm dở, như thể hiện niềm háo hức trẻ thơ với những thức quà ngày Tết. Những cô gái với niềm vui nho nhỏ khi móng tay được nhuộm đỏ bằng nước lá, các chàng trai hào hứng tắm sớm để mong cái rôm sảy mùa hè trôi đi – tất cả những hình ảnh ấy tạo nên một bức tranh thôn quê vừa giản dị, vừa đầm ấm.
Chợ Tết – Nhịp Sống Nhộn Nhịp, Ấm Áp Tình Người
Không thể thiếu trong ngày Tết là hình ảnh khu chợ quê, nơi mọi người tụ họp, mua sắm những món đồ đặc trưng:
“Ngoài cổng chợ từng dẫy người bán lá
Các ông già chống gậy đến tranh mua
Cùng trong lúc giắt nhau cười hỉ hả
Đĩ con mừng được mẹ sắm bùa tua.”
Chợ ngày mồng Năm không đông đúc như chợ Tết Nguyên Đán, nhưng vẫn tấp nập những người bán, kẻ mua. Những dãy hàng bán lá thuốc, những ông cụ tay chống gậy chen chân mua lá về xông nhà, tất cả tạo nên một không gian thân thuộc, gần gũi. Nhưng đáng yêu nhất là hình ảnh đứa trẻ con – “đĩ con mừng được mẹ sắm bùa tua” – bộc lộ niềm vui thơ ngây khi được mẹ mua cho chiếc bùa nhỏ để đeo cầu may.
Thông Điệp Của Bài Thơ – Nét Đẹp Bình Dị Của Văn Hóa Dân Gian
Bài thơ Tết mồng năm của Anh Thơ không chỉ đơn thuần là một bức tranh sinh động về ngày lễ, mà còn mang đến một thông điệp sâu sắc về vẻ đẹp của văn hóa dân gian. Đó là sự hòa quyện giữa con người với thiên nhiên, giữa những phong tục truyền thống và cuộc sống thường nhật.
Dưới ngòi bút tinh tế của nhà thơ, mỗi hình ảnh, mỗi khoảnh khắc trong bài thơ đều thấm đượm tình cảm và hơi thở cuộc sống. Ngày Tết Đoan Ngọ không chỉ là một ngày lễ, mà còn là dịp để con người thêm gắn kết với nhau, để trẻ con háo hức, người lớn bận rộn, nhưng ai ai cũng tràn đầy niềm vui.
Lời Kết
Có lẽ ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại, Tết Đoan Ngọ đã phần nào mất đi sự nhộn nhịp của ngày xưa. Nhưng khi đọc lại bài thơ Tết mồng năm của Anh Thơ, ta như được sống lại trong không khí rộn rã của một làng quê yên bình, nơi những phong tục truyền thống vẫn giữ nguyên giá trị và vẻ đẹp của nó. Đó không chỉ là ký ức, mà còn là niềm tự hào về những nét đẹp văn hóa mà chúng ta cần trân trọng và gìn giữ.
*
Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ
Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.
Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.
Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.
Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:
“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)
Viên Ngọc Quý.
