Tháng tư
Tháng tư lá xà cừ xào xạc mặt đường
Dẫy tường cổ nẩy những chùm lá mới
Hà Nội thì thầm nghìn năm tuổi
Mừng Đảng qua một mùa đại hội.
Tháng tư chập chờn giấc ngủ tiếng sấm đầu mùa
Có tiếng trẻ khóc trong căn nhà hàng xóm mới xây
Cuộc sống bộn bề mà yên tĩnh
Quẫy đạp một hành trình mới
26-4-2006
*
Tháng Tư – Nhịp Chuyển Mình Của Đất Trời Và Lịch Sử
Bài thơ “Tháng Tư” của Nguyễn Khoa Điềm mở ra một không gian đầy dư âm của lịch sử, thiên nhiên và con người. Trong những câu thơ ngắn gọn nhưng giàu hình ảnh, tháng Tư hiện lên không chỉ là một thời điểm trong năm, mà còn là khoảnh khắc chuyển giao, nơi quá khứ vang vọng trong hiện tại, nơi cuộc sống tiếp diễn với những nhịp đập mới.
Hà Nội – Thành phố của thời gian và lịch sử
“Tháng tư lá xà cừ xào xạc mặt đường
Dẫy tường cổ nẩy những chùm lá mới
Hà Nội thì thầm nghìn năm tuổi
Mừng Đảng qua một mùa đại hội.”
Hà Nội tháng Tư không rực rỡ như tháng Ba hoa gạo, cũng không ẩm ướt như những ngày hè đổ lửa. Hà Nội tháng Tư mang một vẻ dịu dàng, trầm lắng với tiếng lá xà cừ xào xạc trên những con đường quen thuộc. Đó là âm thanh của thời gian, của những vòng đời cây cối lặp lại, cũng như Hà Nội – thành phố nghìn năm vẫn trầm mặc mà luôn chuyển động.
Những bức tường cổ, những di tích chứng nhân lịch sử cũng đang thay đổi. Lá mới đâm chồi từ những bức tường rêu phong, như chính đất nước đang vươn mình, phát triển sau những giai đoạn thăng trầm. Tháng Tư về, cũng là lúc đất nước đón một mùa đại hội Đảng, một dấu mốc quan trọng trong hành trình xây dựng và phát triển. Lời thơ vừa mang tính khái quát lịch sử, vừa gợi lên hình ảnh Hà Nội cổ kính nhưng không ngừng đổi thay.
Chuyển động của thiên nhiên và cuộc sống
“Tháng tư chập chờn giấc ngủ tiếng sấm đầu mùa
Có tiếng trẻ khóc trong căn nhà hàng xóm mới xây
Cuộc sống bộn bề mà yên tĩnh
Quẫy đạp một hành trình mới.”
Nếu khổ thơ đầu là tiếng thì thầm của lịch sử, thì khổ thơ sau lại là nhịp đập của hiện tại. Tháng Tư đánh thức mùa hè bằng những tiếng sấm đầu mùa. Sấm chớp không chỉ là hiện tượng tự nhiên, mà còn như dấu hiệu của sự thay đổi, một sự báo hiệu cho những khởi đầu mới.
Trong sự giao mùa ấy, có tiếng trẻ con khóc trong căn nhà mới xây. Một hình ảnh vừa cụ thể, vừa giàu tính biểu tượng. Đó là âm thanh của sự sống, của thế hệ mới đang lớn lên, của những gia đình mới đang hình thành. Ngay cả giữa bộn bề cuộc sống, vẫn có những khoảnh khắc yên tĩnh, khi con người dừng lại để cảm nhận hơi thở của thời gian, của những gì đang diễn ra xung quanh mình.
Lời kết: Hành trình tiếp nối của đất nước và con người
Bài thơ “Tháng Tư” không chỉ gợi lên một Hà Nội cổ kính mà còn cho thấy sự chuyển động không ngừng của cuộc sống. Đó là tháng của lịch sử, của những đổi thay, của những mầm non đang lớn lên trên những bức tường cũ, của những tiếng khóc trẻ thơ báo hiệu một tương lai mới.
Như những chùm lá mới trên dãy tường xưa, như tiếng sấm đầu mùa làm xao động giấc ngủ, tháng Tư là sự tiếp nối giữa cũ và mới, giữa trầm tư và bừng sáng. Con người, đất nước, cuộc sống – tất cả đang quẫy đạp để bước vào một hành trình khác, một chặng đường mới đầy hy vọng.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
