Thơ

Nõn nà sương ngọc quanh thềm đậu.
Nắng nhỏ bâng khuâng chiều lỡ thì.
Hư vô bóng khói trên đầu hạnh;
Cành biếc run run chân ý nhi.

Gió thầm, mây lặng, dáng thu xa.
Mới tạnh mưa trưa, chiều đã tà.
Buồn ở sông xanh nghe đã lại,
Mơ hồ trong một tiếng chim qua.

Bên cửa ngừng kim thêu bức gấm,
Hây hây thục nữ mắt như thuyền.
Gió thu hoa cúc vàng lưng giậu,
Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên.

*

Thơ – Những Dư Ba Của Tâm Hồn Nhạy Cảm

Nếu thơ Xuân Diệu thường rực rỡ, nồng nàn, thì bài Thơ lại mang một vẻ đẹp dịu dàng như sương khói, một nỗi buồn man mác như làn gió thu thoảng qua lòng người. Chỉ với vài nét chấm phá, ông đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên và lòng người hòa quyện trong ánh sáng mong manh của buổi chiều tà.

Vẻ đẹp của thiên nhiên – Sự mong manh và hữu hạn

Ngay từ câu thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã dẫn người đọc vào một không gian đầy chất thơ, nơi sương sớm đọng trên thềm như những hạt ngọc trong suốt:

“Nõn nà sương ngọc quanh thềm đậu.”

Sương sớm mềm mại, thanh khiết, lung linh như những viên ngọc nhỏ, mang theo hơi thở nhẹ nhàng của thiên nhiên. Nhưng cái đẹp ấy không tồn tại mãi, bởi:

“Nắng nhỏ bâng khuâng chiều lỡ thì.”

Mặt trời không còn rực rỡ, mà chỉ còn lại những tia nắng nhỏ, yếu ớt, như chính buổi chiều đang lỡ dở, như một đời người đã qua mùa thanh xuân. Ở đây, ta thấy sự tiếc nuối, sự mong manh của thời gian, của cái đẹp, và cả của kiếp người.

Khung cảnh thiên nhiên được mở rộng hơn, với những hình ảnh nhẹ nhàng, thoáng đãng:

“Hư vô bóng khói trên đầu hạnh;
Cành biếc run run chân ý nhi.”

Khói mờ ảo vương trên cành hạnh, cành cây run rẩy trong cơn gió nhẹ – tất cả như một bức tranh thủy mặc đầy thi vị. Những hình ảnh này không chỉ gợi tả thiên nhiên mà còn phản chiếu những rung động tinh tế trong tâm hồn thi sĩ.

Tiếng lòng ẩn trong thiên nhiên

Không gian mùa thu được Xuân Diệu vẽ bằng những nét chấm phá nhẹ nhàng:

“Gió thầm, mây lặng, dáng thu xa.”

Gió khẽ thổi, mây lặng lẽ trôi, mùa thu như một dáng hình xa xăm, lặng lẽ mà đầy ám ảnh. Đó là vẻ đẹp của sự yên tĩnh, của nỗi buồn phảng phất nhưng không bi lụy.

Ngay sau đó, nhà thơ khéo léo chuyển sang cảm nhận về thời gian:

“Mới tạnh mưa trưa, chiều đã tà.
Buồn ở sông xanh nghe đã lại,
Mơ hồ trong một tiếng chim qua.”

Thời gian trôi đi quá nhanh, vừa mới đó mà chiều đã sắp tàn. Dòng sông xanh vẫn chảy, vẫn mang theo nỗi buồn của thiên nhiên, của con người. Một tiếng chim cất lên, rồi vụt bay mất – như một khoảnh khắc đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi, khiến lòng người bâng khuâng tiếc nuối.

Con người trong bức tranh thơ mộng

Nếu thiên nhiên mang theo những dư ba cảm xúc, thì con người trong bài thơ cũng được đặt trong một khung cảnh đậm chất cổ điển:

“Bên cửa ngừng kim thêu bức gấm,
Hây hây thục nữ mắt như thuyền.”

Người thiếu nữ ngồi bên cửa, dừng tay thêu để ngắm nhìn không gian. Đôi mắt nàng được so sánh với con thuyền – vừa mềm mại, vừa gợi cảm giác trôi dạt trong mộng mơ, trong nỗi niềm man mác.

Khép lại bài thơ là hình ảnh quen thuộc của mùa thu:

“Gió thu hoa cúc vàng lưng giậu,
Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên.”

Hoa cúc vàng rực rỡ bên lưng giậu, mang theo sắc thái mạnh mẽ và đầy kiêu hãnh. Màu sắc ấy giống như chiếc áo của trạng nguyên, vừa cao quý, vừa đầy sức sống. Có lẽ, giữa bức tranh u buồn của thời gian và thiên nhiên, nhà thơ vẫn muốn gửi gắm một niềm tin vào cái đẹp, vào sự rực rỡ của cuộc đời.

Lời kết

Bài thơ Thơ của Xuân Diệu là một bức tranh lặng lẽ nhưng đầy cảm xúc về thiên nhiên và lòng người. Từng hình ảnh, từng câu chữ đều phảng phất nỗi buồn nhẹ nhàng, sự tiếc nuối về những khoảnh khắc đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi. Nhưng trên tất cả, ẩn sâu trong bài thơ là một thông điệp: hãy biết trân trọng từng phút giây, từng vẻ đẹp xung quanh, bởi tất cả đều mong manh và quý giá.

Bởi vậy, dù bài thơ mang một nỗi buồn mơ hồ, ta vẫn cảm nhận được một tâm hồn yêu đời, một tình yêu sâu sắc với cái đẹp, và một sự trân trọng vô hạn dành cho từng khoảnh khắc trong cuộc sống.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý