Thủ đô đêm mười chín

Hà Nội đứng trong đêm mười chín lửa,
Súng căm thù vây bủa lũ tàn tham,
Súng rửa hờn, súng của nước Việt Nam,
Sấm công lý đánh đầu quân bất tín.
Súng quân tử chín tháng trời giữ kín,
Gượng cười đau xem bầy chó cắn điên.
Súng chưa kêu, chúng nó tưởng súng hờn;
Nát mặt chúng, súng bây giờ mới biết!

Bóng tối mênh mang, điểm giờ lẫm liệt
Nổ bùng ra lòng giận đã tràn hông.
Giận rít căm căm, giận nổ đùng đùng.
Giận tức quá hoá tiếng cười sặc sặc:
Vệ Quốc Quân! Tự Vệ! Du Kích Đội! Dân Quân!
Những thanh niên mạnh đẹp tựa thiên thần
Mở cờ đỏ sao vàng trong mạch máu.
Họ sướng quá. Ngực căng buồm dưới áo,
Gió triều lên, thuyền họ hết nằm không,
Cổ bao lâu khô khát máu thù chung,
Gan tức tối phải mấy lần gói ghém.
Nay thả cửa! tha hồ ra bàn chém!
Lính Việt ào thành trận sóng xung phong.

Hà Nội mênh mông! Hà Nội anh hùng!
Thành thứ nhất của Cộng Hoà Dân Quốc;
Hào khí Thủ Đô! oai linh chủng tộc!
Đạn trên đầu Hoàng Diệu tựa hào quang.
Súng Việt Nam bốn phía nảy sao vàng,
Đem chính nghĩa giết một loài súc vật
Giết chúng nó! a ha! dìm xuống đất
Bọn côn đồ nô lệ Đức hôm kia,
Nay đến đây ăn hiếp những phu xe,
Cướp thuốc lá, bắn những người hành khất,
Xé con nít vứt xuống giòng thảm khốc,
Hãm đàn bà dạ chửa, đốt ông lão run tay,
Lũ giết người! thèm ăn bửn, uống say!
Lũ chó má đội lốt người trăng trắng,
Hòn Gai giận với Bắc Ninh cay đắng,
Thù Cao nguyên vẫn nặng, máu Nam Bộ không tan,
Lạng Sơn gằm dân vô tội chết oan,
Hải Phòng tức một góc trời thương cảng:
Những tội ấy chất đã đầy chín tháng,
Đến hôm nay Hà Nội nuốt gan mày!
Chúng nó nằm như một đống thân cây,
Chúng nó chết như cả bầy lợn béo.
Bụng đế quốc, mỡ thực dân dầy xéo
Dưới chưn trần sung sướng vạn quân Nam.
Anh hùng rơm trên thiết giáp hung hăng,
Tráng sĩ vỏ làm oai nơi súng máy,
Trời hỡi đất! đêm nay hùng biết mấy!
Chúng giơ tay xin lấy phận đầu hàng.
Hà Nội đây, đây hầm bẫy xe tăng,
Đây cột gỗ; đây hàng rào chớn chở,
Đất đào xuống cho biết lòng mỗi phố,
Sắt trồng lên, cây ngã xuống ngang tàng,
Đây rầm rầm đêm Mười Chín, hiên ngang,
Hà Nội đứng với cả lòng bể lửa,
Cờ hùng vĩ là một vòm trời đỏ;
Toàn nước nhà theo lời gọi Thủ Đô.

Năm Thứ Ba, dân Việt thấy tha hồ
Quân cướp nước chết giữa đường Hà Nội.

19 tháng 8, 1946

*

Thủ Đô Đêm Mười Chín – Khi Hà Nội Rực Lửa

Có những đêm không ngủ, không phải vì giấc mơ hay suy tư cá nhân, mà vì cả dân tộc thao thức trước vận mệnh của mình. Thủ đô đêm mười chín của Xuân Diệu là một đêm như thế – một đêm không yên tĩnh, không dịu dàng, mà là một đêm rực lửa, sục sôi căm hờn và tràn đầy khí phách anh hùng.

Hà Nội, trái tim của đất nước, đã đứng lên. Những họng súng bị kìm nén suốt chín tháng trời nay cất tiếng nói của chính nghĩa, quật xuống bọn xâm lăng những đòn sấm sét. “Súng rửa hờn, súng của nước Việt Nam” – đó không phải là súng vô nghĩa, không phải là tiếng gầm của sự giận dữ mù quáng, mà là tiếng nói của công lý, của lòng tự tôn dân tộc, của quyết tâm đòi lại từng tấc đất thiêng liêng.

Khí thế của những con người đứng lên như ngọn triều dâng. Những người lính vệ quốc – những chàng trai trẻ, những bàn tay từng chai sạn với lao động, những trái tim từng nhẫn nhục dưới ách ngoại xâm – giờ đây đã biến thành những chiến binh mạnh mẽ như “thiên thần”. Lần đầu tiên sau bao tháng ngày kiềm nén, họ được “mở cờ đỏ sao vàng trong mạch máu”, được giải phóng chính mình khỏi sự uất nghẹn. Xuân Diệu viết về họ bằng tất cả sự ngưỡng mộ và tự hào, bằng những hình ảnh vừa hào hùng, vừa tràn đầy sức sống: “Ngực căng buồm dưới áo”, “gió triều lên, thuyền họ hết nằm không”.

Nhưng bài thơ không chỉ là khúc tráng ca chiến trận, mà còn là bản án đanh thép dành cho bọn thực dân, những kẻ đã gây ra bao nhiêu tội ác kinh hoàng trên đất Việt. Chúng không chỉ là kẻ thù xâm lược, mà là loài “chó má đội lốt người”, là lũ “cướp thuốc lá, bắn những người hành khất”, là bọn giết người không gớm tay. Bao nhiêu máu đã đổ, bao nhiêu thân người đã ngã xuống dưới họng súng của chúng, và Hà Nội – với tất cả nỗi đau chồng chất – đã trở thành ngọn lửa thiêng liêng thiêu rụi bóng tối áp bức.

Khúc ca chiến đấu ấy vang lên không chỉ từ một thành phố, mà từ cả dân tộc. Hà Nội không chiến đấu một mình – cả nước đang dõi theo, cả nước đang đồng lòng. Những cánh tay trần, những hàm răng nghiến chặt, những trái tim cuồng nhiệt – tất cả hòa thành một dòng chảy bất tận của khát vọng độc lập. Trong đêm tối, Hà Nội không đơn độc. Hà Nội chính là ánh sáng dẫn đường.

Đêm mười chín ấy, Hà Nội không chỉ giữ đất, giữ nước, mà còn giữ vững niềm tin vào tương lai. Và trong những dòng thơ bừng bừng khí thế của Xuân Diệu, ta không chỉ thấy một trận chiến, mà còn thấy một lời thề, một quyết tâm bất diệt: “Toàn nước nhà theo lời gọi Thủ Đô.”

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý