Thu

Bóng chiều rơi.
              Đôi ta, từng bước một,
Cùng lặng lẽ dưới trời thu dạo gót.

Bên bờ hồ hiu quạnh, gió nhu mì
Lướt bay qua tấm thảm cỏ xanh rì,
Lấm tấm điểm những hạt sương bằng bạc,
Như vui vẻ thì thầm lời mây nước,
Vài khóm lau già chốc chốc reo,
Nhẹ nhàng đưa trên mặt nước trong veo,
Heo may uốn cụm hoa bèo nghiêng ngả
Lá úa vàng, từng đàn, bay lả tả,
Như thướt tha một đàn bướm dịu dàng
Cùng hơi thu man mác vội tạt ngang.

Em bỗng dừng chân: rồi, buồn bã,
Lim dim mắt ngắm thu êm ả,
Anh đắm mê nhìn cặp mắt em
Và anh tưởng chừng không khí êm đềm
Dưới trời thu cao rộng,
Với tình yêu mơ mộng
Trong tim xanh.
Cùng chan hoà trong cặp mắt long lanh.

Thu năm 1933

*

Bản Tình Ca Của Mùa Thu Và Đôi Lứa

Mùa thu – mùa của những rung động dịu dàng, của những cuộc chia ly thầm lặng, của những tâm hồn lắng đọng trong dòng chảy thời gian. Nếu mùa xuân là khúc nhạc tươi vui rộn ràng, mùa hè là bản hòa ca sôi động, thì mùa thu lại là một khúc trầm ngân nga, chất chứa những suy tư sâu lắng. Trong bài thơ Thu của Huy Thông, ta không chỉ thấy một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn cảm nhận được một câu chuyện tình yêu dịu dàng, đầy mộng mơ.

Bước chân lặng lẽ trong buổi chiều thu

Bài thơ mở đầu bằng một khung cảnh tĩnh lặng, chỉ có bóng chiều rơi và đôi ta từng bước một. Cách diễn đạt này tạo nên một nhịp điệu chậm rãi, khoan thai, như thể thời gian đang trôi qua thật khẽ khàng. Hai con người, hai tâm hồn, cùng nhau bước đi trong cái se lạnh của mùa thu, trong một không gian lặng lẽ nhưng đầy tình tứ.

Cùng lặng lẽ dưới trời thu dạo gót.

Ở đây, “dạo gót” không chỉ là hành động đi dạo thông thường mà còn là một sự đồng hành của hai tâm hồn, một sự giao cảm không cần lời nói. Không gian thu yên tĩnh càng làm nổi bật sự thấu hiểu và gắn kết giữa hai con người đang bước chung một lối.

Thiên nhiên – Người họa sĩ của cảm xúc

Mùa thu trong thơ Huy Thông không chỉ đẹp bởi sắc vàng của lá, bởi hơi sương bảng lảng, mà còn bởi những chuyển động nhẹ nhàng của thiên nhiên.

Bên bờ hồ hiu quạnh, gió nhu mì
Lướt bay qua tấm thảm cỏ xanh rì,

Cơn gió thu không mạnh mẽ như gió bấc mùa đông, không hừng hực như gió hè, mà chỉ nhẹ nhàng, nhu mì, như một cái vuốt ve dịu dàng của thiên nhiên. Cỏ xanh còn đó, nhưng trên nó đã vương vấn những hạt sương bằng bạc, báo hiệu sự chuyển mình của đất trời.

Vài khóm lau già chốc chốc reo,
Nhẹ nhàng đưa trên mặt nước trong veo,

Tiếng reo của lau không phải là tiếng ồn ào, náo nhiệt mà là một lời thì thầm cùng gió, như một khúc nhạc nền êm ái cho khung cảnh trữ tình. Bèo trên mặt hồ cũng nghiêng ngả theo cơn heo may, lá vàng rơi nhẹ nhàng như một đàn bướm dịu dàng, mang theo hơi thở của thu tàn lặng lẽ.

Từng chi tiết đều mang hồn thu, không quá rực rỡ, không quá bi thương, mà vừa đủ để khiến lòng người xao động.

Tình yêu hòa trong ánh thu dịu dàng

Nếu phần đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên, thì nửa sau lại là bức tranh của tâm hồn, nơi tình yêu lặng lẽ đơm hoa giữa mùa thu dịu dàng.

Em bỗng dừng chân: rồi, buồn bã,
Lim dim mắt ngắm thu êm ả,

Hành động dừng chân, ánh mắt lim dim của nàng gợi lên một nỗi buồn man mác. Có lẽ nàng đang say đắm trước cảnh thu, hoặc cũng có thể nàng đang cảm nhận sự mong manh của thời gian, khi thu đẹp nhưng rồi sẽ qua đi, cũng như bao xúc cảm trong đời.

Anh đắm mê nhìn cặp mắt em
Và anh tưởng chừng không khí êm đềm
Dưới trời thu cao rộng,
Với tình yêu mơ mộng
Trong tim xanh.

Cảnh thu làm nàng rung động, còn đôi mắt nàng lại làm chàng say mê. Chàng nhìn vào đó và thấy được cả bầu trời thu rộng lớn, thấy được tình yêu ngọt ngào như đang hòa tan trong ánh mắt. Đôi mắt ấy như tấm gương phản chiếu cả thiên nhiên, cả tình yêu, cả những mơ mộng của một trái tim đang yêu.

Cùng chan hoà trong cặp mắt long lanh.

Câu thơ kết lại bài thơ như một lời khẳng định: mùa thu và tình yêu đã hòa làm một. Trời thu rộng lớn, tình yêu cũng rộng lớn. Không cần những lời thề nguyền hoa mỹ, chỉ cần một cái nhìn sâu vào đáy mắt nhau cũng đủ để hai người cảm nhận được sự đồng điệu trong tâm hồn.

Thông điệp của bài thơ – Hãy trân trọng những khoảnh khắc yêu thương

Thu của Huy Thông không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là một bài thơ tình nhẹ nhàng, sâu lắng. Nó không kể về một câu chuyện tình yêu mãnh liệt, cũng không diễn tả những cung bậc đau thương, mà đơn giản là một khoảnh khắc yên bình, nơi hai tâm hồn cùng nhau tận hưởng vẻ đẹp của đất trời.

Qua đó, bài thơ nhắn nhủ rằng tình yêu không phải lúc nào cũng cần sự cuồng nhiệt, đôi khi, chỉ cần một khoảnh khắc cùng nhau, một cái nhìn sâu vào mắt nhau cũng đủ để tạo nên những rung động mãi mãi không quên.

Mùa thu đẹp bởi nó ngắn ngủi, tình yêu đẹp bởi nó mong manh. Chính vì vậy, khi yêu, hãy trân trọng từng khoảnh khắc, từng cái nhìn, từng cơn gió nhẹ lướt qua, để sau này, dù mùa thu có qua đi, tình yêu ấy vẫn mãi còn trong ký ức.

*

Phạm Huy Thông (1916–1988) – Nhà thơ, nhà giáo, nhà khoa học xã hội Việt Nam

Phạm Huy Thông sinh ngày 22 tháng 11 năm 1916 tại Hà Nội, trong một gia đình kinh doanh lớn, giàu tinh thần dân tộc. Ông là hậu duệ của danh tướng Phạm Ngũ Lão, quê gốc ở Hưng Yên.

Ngay từ nhỏ, Phạm Huy Thông đã bộc lộ tài năng xuất sắc. Ông nổi tiếng trong phong trào Thơ Mới với bài Tiếng địch sông Ô khi mới 16 tuổi. Năm 21 tuổi, ông tốt nghiệp cử nhân Luật tại Viện Đại học Đông Dương, sau đó sang Pháp tiếp tục học tập và trở thành Tiến sĩ Luật, Thạc sĩ Sử – Địa khi mới 26 tuổi. Ông từng là Giáo sư, Ủy viên Hội đồng Giáo dục tối cao của Pháp và có thời gian giúp việc Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Fontainebleau năm 1946.

Sau khi trở về Việt Nam, ông giữ nhiều trọng trách như Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (1956–1966), Viện trưởng Viện Khảo cổ học (1967–1988), Đại biểu Quốc hội khóa II, III. Ông có nhiều đóng góp trong nghiên cứu lịch sử, khảo cổ học với các công trình tiêu biểu như Thời đại các Vua Hùng dựng nước, Khảo cổ học 10 thế kỷ sau Công nguyên, Khảo cổ học với văn minh thời Trần.

Bên cạnh sự nghiệp khoa học, ông còn là nhà thơ, có thơ được nhắc đến trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Tên ông được đặt cho nhiều con đường tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Ông qua đời ngày 21 tháng 6 năm 1988 tại Hà Nội.

Viên Ngọc Quý.