Tiễn biệt nhà thơ Tố Hữu
Người yêu thơ ông đã ngã xuống cánh rừng trai trẻ
Người đọc thơ ông thời hoa niên nay đã già
Từ nay
Chỉ còn nghe thơ ông trong ngôn từ cây cỏ
Trắng lặng thầm trong hoa táo tháng ba…
Nhưng tôi biết còn bao người đến với ông suốt thời thơ ấu
Trên những trang sách học trò
Tình yêu ông hồi sinh
Đánh vần trong trẻo
Mãi mãi ngọt ngào giọng Huế
Trong tâm hồn chúng ta…
9-12-2002
*
Lời tiễn biệt – Tố Hữu còn mãi trong hồn thơ dân tộc
Khi một nhà thơ ra đi, có thật là ông ấy đã mất hẳn trên cõi đời này? Hay thơ ông vẫn còn vang vọng, lan tỏa trong những trang sách, trong giọng đọc của bao thế hệ? Với bài thơ Tiễn biệt nhà thơ Tố Hữu, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa một lời tiễn đưa lặng lẽ nhưng đầy xao động, một sự chia ly không phải là mất mát, mà là sự tiếp nối vĩnh cửu của thơ ca trong lòng những người yêu chữ nghĩa.
Một đời thơ đi cùng thế hệ
Những câu thơ đầu tiên mang theo sự tiếc thương sâu lắng. Nguyễn Khoa Điềm nhắc đến những con người đã gắn bó với thơ Tố Hữu, những thanh niên từng ngã xuống nơi chiến trường, những người từng lớn lên cùng những vần thơ sôi nổi giờ đây đã già đi theo năm tháng:
“Người yêu thơ ông đã ngã xuống cánh rừng trai trẻ
Người đọc thơ ông thời hoa niên nay đã già”
Những người trẻ ngày ấy đã ra đi, mang theo lý tưởng mà thơ Tố Hữu đã khơi dậy trong họ. Những người từng say mê thơ ông thuở thiếu thời nay cũng đã đi qua gần trọn một đời người. Nhưng có phải vì thế mà thơ ông dần xa vắng? Không, bởi những câu thơ ấy đã hòa vào thiên nhiên, vào cây cỏ, vào những bông hoa táo trắng tháng ba – lặng lẽ nhưng trường tồn:
“Từ nay
Chỉ còn nghe thơ ông trong ngôn từ cây cỏ
Trắng lặng thầm trong hoa táo tháng ba…”
Nhà thơ đã mất, nhưng thơ ông vẫn còn đó, nhẹ nhàng thấm vào đất trời, vào tự nhiên, vào ký ức dân tộc.
Thơ Tố Hữu – mãi mãi vang lên trong tâm hồn thế hệ mới
Nếu có ai đó lo lắng rằng thơ Tố Hữu sẽ dần bị lãng quên, thì Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định điều ngược lại. Bởi dù thời gian có trôi, dù những thế hệ từng sống cùng thơ ông có già đi, thì vẫn còn những lớp người mới tiếp nối:
“Nhưng tôi biết còn bao người đến với ông suốt thời thơ ấu
Trên những trang sách học trò”
Những trang thơ của Tố Hữu không chỉ sống trong ký ức của thế hệ trước mà vẫn đang được học trò ngày nay nâng niu, đánh vần từng câu chữ trong sáng. Cái hay của thơ Tố Hữu không chỉ nằm ở nội dung cách mạng mà còn ở chất giọng Huế ngọt ngào, ở âm hưởng sâu lắng, giản dị mà chan chứa tình cảm:
“Tình yêu ông hồi sinh
Đánh vần trong trẻo
Mãi mãi ngọt ngào giọng Huế
Trong tâm hồn chúng ta…”
Dù thế hệ này có qua đi, thế hệ sau sẽ tiếp tục nâng niu thơ ông, đọc lên những vần thơ với giọng Huế đầy yêu thương, và như thế, Tố Hữu sẽ chẳng bao giờ thực sự rời xa.
Lời kết
Với Tiễn biệt nhà thơ Tố Hữu, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ viết một bài thơ tiễn đưa một nhà thơ lớn của dân tộc mà còn khẳng định một chân lý: thơ ca không bao giờ mất đi, nếu nó thực sự chạm đến trái tim con người. Tố Hữu ra đi, nhưng thơ ông vẫn còn mãi, như ngọn lửa âm thầm cháy sáng trong lòng mỗi người Việt Nam.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
