Tiếng hát trong trăng
Trời cao, mây bạc, trăng tròn,
Đê than hiu quạnh, tre buồn nỉ non.
Diều ai gọi gió véo von,
Cành xoan đùa ánh trăng suông dịu dàng…
– Hỡi cô tát nước bên đàng,
Sao cô lại múc trăng vàng đổ đi?
*
Tiếng Hát Trong Trăng – Vẻ Đẹp Của Hồn Quê Trong Thơ Bàng Bá Lân
Trong thơ Bàng Bá Lân, ta luôn thấy thấp thoáng hình bóng của làng quê Việt Nam với những hình ảnh bình dị mà đẹp đến nao lòng. Tiếng hát trong trăng là một bài thơ ngắn nhưng mang trong mình cả một bức tranh trữ tình đậm chất dân gian, nơi ánh trăng không chỉ là nguồn sáng của đất trời mà còn là biểu tượng của cái đẹp, của thơ mộng và của tâm hồn người Việt.
Bức tranh quê thanh bình dưới ánh trăng
Chỉ với vài câu thơ ngắn gọn, tác giả đã phác họa một không gian làng quê quen thuộc, vừa tĩnh lặng lại vừa tràn đầy âm thanh:
“Trời cao, mây bạc, trăng tròn,
Đê than hiu quạnh, tre buồn nỉ non.”
Bầu trời cao vời vợi với ánh trăng tròn vằng vặc, mây bạc trôi lững lờ. Ánh trăng không chỉ soi sáng cảnh vật mà còn gợi lên sự tĩnh lặng, hiu quạnh nơi con đê dài. Cây tre – biểu tượng của làng quê Việt Nam – không còn vững chãi, kiên cường như ta thường thấy, mà trở nên “buồn nỉ non”, như đang thủ thỉ một nỗi lòng xa xăm.
Trong không gian ấy, tất cả đều nhẹ nhàng, trôi chảy một cách tự nhiên:
“Diều ai gọi gió véo von,
Cành xoan đùa ánh trăng suông dịu dàng…”
Tiếng sáo diều vi vu trong gió, những cành xoan đùa vui cùng ánh trăng – một khung cảnh bình dị mà nên thơ. Không có những sắc màu rực rỡ, không có sự náo nhiệt, chỉ có ánh trăng dịu dàng, có những âm thanh rất đỗi thân quen của làng quê Việt Nam.
Câu hát dân gian và vẻ đẹp của tâm hồn Việt
Nếu như bốn câu thơ đầu là bức tranh thiên nhiên thơ mộng thì hai câu thơ cuối lại mang một sắc thái bất ngờ, đậm chất dân gian:
“Hỡi cô tát nước bên đàng,
Sao cô lại múc trăng vàng đổ đi?”
Câu hát tán tỉnh trong ca dao ngày xưa bỗng vang lên, mang theo cả sự hồn nhiên, duyên dáng của người dân quê. Cô gái tát nước bên đường, trong chiếc gầu của cô không chỉ có nước mà còn có cả ánh trăng vàng. Hình ảnh ấy đẹp đến mức người ta ngỡ ngàng, tiếc nuối khi thấy trăng bị “đổ đi”.
Đây không chỉ là một câu hỏi ngây thơ mà còn là một sự cảm thán đầy chất thơ. Người xưa thường nhìn thấy trăng in bóng dưới nước mà ngỡ rằng có thể vớt trăng lên, giữ trăng lại, nhưng cuối cùng trăng vẫn trôi theo dòng nước. Đó không chỉ là một hình ảnh đẹp mà còn ẩn chứa triết lý về cái đẹp mong manh, về những điều ta yêu quý mà chẳng thể nào giữ mãi.
Thông điệp của bài thơ – Khi cái đẹp nằm trong những điều bình dị
Bàng Bá Lân đã khéo léo kết hợp vẻ đẹp của thiên nhiên với nét duyên dáng của văn hóa dân gian, tạo nên một bài thơ vừa nhẹ nhàng, sâu lắng, vừa gợi nhiều cảm xúc. Ánh trăng trong thơ ông không chỉ là ánh sáng mà còn là cái đẹp trong tâm hồn con người – một vẻ đẹp đơn sơ, gần gũi, nhưng lại vô cùng thi vị.
Câu hỏi cuối bài thơ như một lời nhắc nhở: Đừng để cái đẹp trôi qua vô tình, đừng để những điều quý giá biến mất mà không kịp trân trọng. Cũng như ánh trăng vàng kia, có thể ta nhìn thấy mỗi ngày, nhưng nếu không dừng lại để chiêm ngưỡng, để cảm nhận, thì cái đẹp cũng chỉ là một thứ thoáng qua.
Lời kết – Khi thơ ca níu giữ hồn quê
Tiếng hát trong trăng không chỉ đơn thuần là một bài thơ về cảnh đẹp làng quê, mà còn là một minh chứng cho tâm hồn thơ mộng, lãng mạn của người Việt. Trong thơ Bàng Bá Lân, quê hương không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn, mà còn là miền ký ức đẹp đẽ, là nơi chứa đựng những giá trị tinh thần không thể thay thế.
Và dù có đi xa đến đâu, khi đọc những vần thơ này, lòng ta vẫn bồi hồi nhớ về những đêm trăng quê tĩnh lặng, nơi có câu hát ai ngân nga bên bờ nước, nơi có ánh trăng vàng lấp lánh trong chiếc gầu tát nước của một cô gái vô tình…
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
