Tiếng thu
Tặng bạn Văn
Em không nghe mùa thu
dưới trăng mờ thổn thức?
Em không nghe rạo rực
hình ảnh kẻ chinh phu
trong lòng người cô phụ?
Em không nghe rừng thu.
lá thu kêu xào xạc,
con nai vàng ngơ ngác
đạp trên lá vàng khô?
*
“Tiếng Thu” – Nỗi Buồn Mênh Mang Trong Hồn Người
Có những mùa thu không chỉ đến trên từng vòm cây hay con phố mà còn len lỏi vào tận đáy lòng người, khơi dậy những xúc cảm day dứt, mơ hồ. Tiếng thu của Lưu Trọng Lư là một bài thơ ngắn nhưng chất chứa bao nỗi niềm man mác, là tiếng vọng của mùa thu vang lên từ thiên nhiên và cả trong tâm hồn con người.
Mùa thu – Một bản nhạc buồn thổn thức
“Em không nghe mùa thu
dưới trăng mờ thổn thức?”
Ngay từ câu mở đầu, tác giả đã khơi gợi cảm giác về một mùa thu trầm lắng, với ánh trăng mờ và những thanh âm thổn thức vang lên trong không gian. “Thổn thức” – một từ đầy sức gợi, như tiếng khóc khẽ của đất trời, như những nỗi niềm chất chứa không thể giãi bày.
Mùa thu trong thơ Lưu Trọng Lư không chỉ là cảnh vật, mà còn là tâm trạng. Đó không phải là mùa thu rực rỡ với sắc vàng tươi sáng, mà là mùa thu buồn – mùa của chia ly, của những tiếc nuối không thể nói thành lời.
Nỗi cô đơn của kẻ chinh phu và người cô phụ
“Em không nghe rạo rực
hình ảnh kẻ chinh phu
trong lòng người cô phụ?”
Mùa thu trong Tiếng thu không chỉ có vẻ đẹp thiên nhiên mà còn là mùa của những nỗi đau ly biệt. Hình ảnh “kẻ chinh phu” – người ra trận, và “cô phụ” – người vợ ở lại, đã gợi lên một nỗi nhớ thương dai dẳng. Thu đến, không chỉ có lá vàng rơi mà còn có lòng người thổn thức vì xa cách, vì những chờ mong trong vô vọng.
Ở đây, Lưu Trọng Lư không tả trực tiếp nỗi đau, mà để nó vọng lên qua những hình ảnh đầy ẩn dụ. Chính sự gián tiếp này càng làm nỗi buồn thêm da diết, thêm sâu sắc.
Hình ảnh con nai vàng – Biểu tượng của sự ngơ ngác và lạc lõng
“Em không nghe rừng thu
lá thu kêu xào xạc,
con nai vàng ngơ ngác
đạp trên lá vàng khô?”
Hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” là một trong những câu thơ đẹp nhất và cũng là câu thơ nổi tiếng nhất trong Tiếng thu. Chỉ với một hình ảnh này, tác giả đã vẽ nên cả một bức tranh mùa thu: khu rừng tĩnh lặng, lá vàng rơi xào xạc, và một con nai đơn độc, bước đi giữa đất trời vắng lặng.
Nhưng con nai không chỉ là một hình ảnh thiên nhiên đơn thuần. Nó còn là biểu tượng của sự lạc lõng, của nỗi buồn xa xăm. Nó ngơ ngác giữa mùa thu, cũng như lòng người bơ vơ giữa cuộc đời, giữa những mất mát và chia ly.
Hình ảnh ấy vừa đẹp, vừa buồn, vừa gợi cảm giác cô đơn vô hạn. Nó khiến người đọc không chỉ nhìn thấy mùa thu, mà còn cảm nhận được sự hiu quạnh của lòng người trong mùa thu ấy.
Lời kết – Khi mùa thu vang lên trong lòng người
Tiếng thu là một bài thơ ngắn nhưng giàu hình ảnh và cảm xúc. Mùa thu trong thơ Lưu Trọng Lư không chỉ là một mùa trong năm, mà còn là mùa của tâm hồn – mùa của những nỗi buồn man mác, của sự xa cách, của những điều chưa trọn vẹn.
Bài thơ không kể chuyện, không lý giải, mà chỉ gợi – gợi lên một không gian, một tâm trạng, một nỗi buồn khó gọi tên. Và chính sự lặng lẽ, nhẹ nhàng ấy đã làm nên sức ám ảnh của bài thơ, khiến Tiếng thu trở thành một trong những thi phẩm đẹp nhất của Lưu Trọng Lư, một bản nhạc thu ngân vang mãi trong lòng người đọc.
*
Lưu Trọng Lư – Người tiên phong của Phong trào Thơ mới
Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, sinh ra tại làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Ông xuất thân trong một gia đình nho học và sớm bộc lộ tài năng văn chương.
Là một trong những người khởi xướng và tích cực cổ vũ Phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại dấu ấn sâu đậm với những vần thơ trữ tình giàu cảm xúc, nổi bật là bài Tiếng thu với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” đã trở thành biểu tượng của thi ca Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn sáng tác văn xuôi, kịch nói, cải lương, góp phần phong phú cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.
Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc, hoạt động tuyên truyền văn nghệ trong kháng chiến. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến trong lĩnh vực sân khấu và văn học, từng giữ chức Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.
Với những đóng góp lớn lao, năm 2000, Lưu Trọng Lư được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Lưu Trọng Lư không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là người đã góp phần làm thay đổi diện mạo thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
