Tơ trắng
Tặng Tr.Đ.
Tơ gạo phương xa tản mạn về,
Nắng về đồng lúa chín vàng hoe.
Một con diều giấy không ăn gió,
Õng ẹo chao mình xuống vệ đê.
Nàng đi trong nắng và trong gió,
Hương lúa thơm thơm vướng bước chân.
Tơ gạo lẳng lơ (hay bắt chước?)
Vương vào mái tóc, vướng vào khăn.
Nàng dừng bước lại, khẽ giơ tay,
Toan gỡ tơ ra trả gió bay.
Nàng nghĩ: “Vương chi tơ trắng nữa!
Tơ hồng ta sớm lỡ xe dây.”
Song nàng lại nghĩ: “Tự ngày xưa…
Chôn chết yêu đương đến tận giờ,
Gặp gỡ hẳn duyên trời định trước,
Tội gì chẳng để tóc vương tơ!”
Tơ trắng vương trên mái tóc nàng,
Đưa nàng sang trọn bến đò ngang.
Yêu đương sống lại, con người ấy
Lại thấy đời tươi tựa nắng vàng.
*
“Tơ trắng” – Một sợi tơ mong manh, đánh thức trái tim tưởng đã ngủ yên
Trong kho tàng thơ Nguyễn Bính, Tơ trắng là một bài thơ rất nhẹ, rất trong, mà lay động sâu xa. Vẻ đẹp của bài thơ không đến từ sự bi lụy, não nề, mà từ chính cái mong manh như tơ ấy – sợi tơ vô tình mắc vào mái tóc người thiếu nữ – đã làm sống dậy cả một cõi lòng tưởng đã đóng kín với yêu đương. Bằng hình ảnh thôn quê bình dị và cảm xúc thầm thì, Nguyễn Bính đã kể lại một cuộc thức tỉnh – êm đềm mà bất ngờ, giống như một giấc mơ khi chạm phải ánh nắng đầu mùa trên đồng lúa chín.
1. Một khung cảnh làng quê nên thơ, chở nỗi niềm nhân thế
Tơ gạo phương xa tản mạn về,
Nắng về đồng lúa chín vàng hoe.
Một con diều giấy không ăn gió,
Õng ẹo chao mình xuống vệ đê.
Bức tranh mở đầu là một buổi trưa nắng đồng nơi thôn quê, có gió nhẹ, có tơ gạo bay, có diều chao nghiêng – tất cả đều mang sắc thái lặng lẽ và có chút hững hờ. Nhưng chính trong cái bình dị ấy, nhà thơ lặng lẽ gieo vào một chuyển động tinh tế: tơ bay – một dấu hiệu mong manh của số phận, của tình duyên.
Nàng đi trong nắng và trong gió,
Hương lúa thơm thơm vướng bước chân.
Người thiếu nữ hiện ra, không lộng lẫy, không kiêu sa, mà nhẹ nhàng như hòa vào thiên nhiên. Hương lúa, tơ gạo, ánh nắng – mọi yếu tố đều trở thành nhân chứng cho một phút giây chạm khẽ của số phận.
2. Tơ trắng – sợi tình khẽ buộc vào một trái tim từng khép lại
Tơ gạo lẳng lơ (hay bắt chước?)
Vương vào mái tóc, vướng vào khăn.
Đến đây, hình ảnh sợi tơ trắng không còn đơn thuần là tơ gạo của gió nữa. Nó trở thành ẩn dụ của định mệnh, của một lời gợi ý từ cuộc đời. Vướng vào tóc nàng không chỉ là trò đùa của tự nhiên, mà là một lời đánh động với trái tim nàng – trái tim tưởng đã thôi không mơ ước.
Nàng nghĩ: “Vương chi tơ trắng nữa!
Tơ hồng ta sớm lỡ xe dây.”
Câu thơ thốt ra như tiếng thở dài – một người con gái đã từng yêu, đã từng mộng mơ, nhưng từng chịu đổ vỡ, nên đành khép lòng lại. “Tơ hồng” đã đứt, thì “tơ trắng” – biểu tượng của một duyên mới – cũng chỉ là thứ… lỡ làng đến muộn.
Nhưng rồi, Nguyễn Bính rất khẽ, rất tài tình, để nàng tự trả lời mình bằng một suy nghĩ khác:
Song nàng lại nghĩ: “Tự ngày xưa…
Chôn chết yêu đương đến tận giờ,
Gặp gỡ hẳn duyên trời định trước,
Tội gì chẳng để tóc vương tơ!”
Không ai lay động nàng cả – chỉ là một sợi tơ, một chút gió, một buổi nắng vàng, thế nhưng trong im lặng ấy, nàng tự mở lòng. Và điều kỳ diệu nhất là ở chỗ: nỗi đau không được xoá nhoà bởi lý trí, mà được xoa dịu bởi cái mong manh của thơ, của tự nhiên, của một niềm tin cũ tưởng đã quên.
3. Một kết thúc rực nắng – trái tim biết yêu sẽ hồi sinh
Tơ trắng vương trên mái tóc nàng,
Đưa nàng sang trọn bến đò ngang.
“Bến đò ngang” là ẩn dụ quen thuộc trong thơ cổ – chỉ hôn nhân, chỉ bước chuyển từ đời thiếu nữ sang một cuộc sống mới. Nhưng Nguyễn Bính không dùng từ ngữ ồn ào. Ông chỉ nói “đưa nàng sang” – như một sự tiễn đưa dịu dàng, không hứa hẹn, không phô trương, chỉ có ánh sáng trong tim.
Yêu đương sống lại, con người ấy
Lại thấy đời tươi tựa nắng vàng.
Câu thơ kết thúc như một phép lạ – yêu đương không cần sự xuất hiện của một chàng trai, không cần hoa hay quà – chỉ cần một cái gật đầu với quá khứ, một sự rộng lòng với tương lai. Và chỉ thế thôi, “con người ấy” – người con gái từng chôn tình cảm suốt bao năm – đã thấy đời tươi lại, trong lành như chính nắng đồng hôm ấy.
4. Thông điệp từ Nguyễn Bính: Đừng dập tắt trái tim vì một lần lỡ hẹn
Tơ trắng không phải là bài thơ nói về tình yêu bắt đầu, mà là tình yêu sống lại – từ một tâm hồn từng tổn thương, từng chối bỏ yêu thương. Qua hình ảnh một thiếu nữ trong nắng, với sợi tơ lơ đãng mắc vào tóc, Nguyễn Bính khẽ nhắn nhủ: hãy mở lòng với duyên mới, hãy để cuộc đời có cơ hội bước vào, dù chỉ qua một khe cửa nhỏ.
Không cần ồn ào, không cần ai thúc giục – đôi khi, chỉ một chi tiết nhỏ thôi, cũng đủ làm lay động cả một cõi lòng.
Và như thế, một sợi tơ trắng mong manh đã đưa nàng sang bến yêu mới – như ánh sáng đầu ngày nhẹ nhàng gột rửa một trái tim đã từng khô cằn.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
